Oriental Universiteti Tarix fakulteti 3-3 guruh talabasi

Navodir ul - vaqoe’” kitobining birinchi bobi “Mamlakatni boshqarish va xalqni ma’rifatli qilish xaqida risola” deb nomlanadi. Biz ushbu ishda
Ahmad Donishning “Dunyo tarixi va qadimligi xaqidagi bobi to’g’risida so’z yuritamiz. Bu bob uncha katta bo’lmay, unda dunyoning yaratilganligi, o’shandan beri qancha vaqt o'tganligi masalasi qo’yilgan bo’lib, Ahmad Donish jahonda mashhur bo’lgan hind, xitoy, fors xukamo (olim) larining fikrlarini keltiradi. Xuddi shuningdek Ahmad Donish Xitoy va uyg’urlarning ham olamning yaratilishidan shu kungacha, ya’ni Ahmad Donish yashagan davrgacha bo’lgan vaqt sanasini hisoblab beradi 1 . Asarning asosiy mazmunini – xalqni ma`rifatli bo`lishga chaqirish, insonparvarlik g’oyalarini targ’ib etish kabi g’oyalar tashkil etadi. "Navodir ul-vaqoe"ni o`z davrining entsiklopediyasi deb aytsak bo`ladi. Asar Ahmad Donish Peterbugga qilgan ikkinchi safaridan keyin 1868-1873 yillar oralig’ida yozilgan. Ammo Buxoroda bosmaxona mavjud bo`lmagani uchun chop etilmagan. Kitob yozilishi davomida tartibga solinmay uning ayrim sahifalarini yaqinlariga o`qishga bergan. Bu haqida o`zi shunday deydi: "Zamona ahlining
qilgan ishlari, ularning harakatlari menga yoqmas edi. Juda ko`nglim olinib, yuragim torayib ketganda qayg’u alamlarimni chiqarish uchun do`stlarim yoniga qalam olib borib, qog’oz yuzini qoralash bilan shug’ullanardim. Mening mijozimni
bilganlar shu yozilgan tarqoq varaqlarni tartibga keltiishgan, hikoyalarni ko`rib: o`z yozganlaringni boshqalarning so`zlaridan ajratib, bir to`plam kitob holiga keltirgin", deganlarini bayon etadi.2 Ushbu asarning yozilish sanasi va boblari to`g’risida turli fikrlar mavjud. "Navodir ul-vaqoe"ning kirish – “Ahmad Donish va uning "Navodir ul-vaqoe" asari haqida” qismida aytilishicha, asar 13 bobdan iborat deyiladi. Andijon Davlat Universiteti tadqiqotchilari Arofat Abdullaeva, Xurshid Xolmirzaevlarning "Navodir ul-vaqoe" o`zbek tilida" nomli Ahmad Donish tavalludining 180 yilligi munosabati bilan o`tkazilgan anjumandagi ma`ruzalarida asar