Orta aras havzasi uluslararasi sempozyumu international symposium on middle aras
Yüklə 33,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Renseignements sur les populations chrétiennes de l’Arménie, du Kurdistan et de la Perse par Soulange-Bodin
- Renseignements sur les populations chrétiennes de l’Arménie, du Kurdistan et de la Perse par Soulange-Bodin
160 ÖZGÜR YILMAZ
metlerini bir kenara bırakarak “Ermenistan” olarak nitelediği Osmanlı Dev- leti, İran ve Rusya’nın kontrolünde olan geniş bir bölgedeki Hristiyan nüfusa yönelik bir araştırma planı yaptı ve bunu Fransız elçiliğine bildirdi. 72 Bo- din’nin sunmuş olduğu bu teklif elçilikten gelen bir yazı ile onaylandı ve kon- solosun bu taraflarda yaşayan Hristiyan gruplar hakkında hazırlayacak olduğu çalışma memnuniyetle karşılandı. 73 Yaklaşık iki aylık bir hazırlık aşamasın- dan sonra Bodin “Ermenistan, Kürdistan ve İran’ın Hristiyan Nüfusu Hak- kında Bilgiler” başlığı altında ayrı bir çalışmanın konusu olabilecek uzun bir rapor kaleme aldı. 74 Özetle bu raporda Bodin, Hristiyan nüfusu mezheplere göre inceledikten sonra Osmanlı, Rus ve İran tarafındaki Hristiyanların nüfus- larına dair rakamlar vermektedir. Hristiyan gruplar içinde özellikle Ermenilere değinme gereği duyan Bodin Rusya’nın İran tarafından 40.000 ve Osmanlı tarafından da 70.000 Ermeniyi kendi bölgesine göçürdüğünü belirtmektedir. Özellikle Fransa’nın himayesinde olan Katoliklere değinen konsolos, Rus po- litikalarının Katolikler üzerindeki etkilerini tespit etmekte ve bölgedeki Kato- liklerin Fransa’nın himayesine olan ihtiyacı ima etmekteydi. Bu bakımdan Bodin’in bu raporunu aslında Fransa’nın bölgede himaye sağlayabileceği nü- fus potansiyelini tanımaya yönelik bir çalışma olduğunu anlamak zor değildir. Nitekim raporun sonunda Bodin, “Türkiye’nin bu kısmında yer alan Hristi- yanların ne kadar zor bir durumda oldukları ve ne kadar çok himayeye muh- taç olduklarını” belirtmesi bunu ortaya koymaktaydı. 75
Bodin’den sonra Erzurum’daki Fransız konsolosluğuna 1845-1847 yılları arasında Garnier vekâlet etti. Ancak Garnier’nin görev dönemi Erzurum’da Tanzimat’ın uygulandığı döneme denk gelmektedir. Bundan dolayı Garnier yazışmalarında Rusların bölgedeki faaliyetlerinden ziyade eyaleti etkileyen is-
72 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Erzeroum, I, Bodin’den Bourgueney’e, Erzurum, 28 Ağustos 1844. 73 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Erzeroum, I, Elçilikten Bodin’e, Goepp’ten Bourgueney’e, Erzurum, 28 Ağustos 1844. 74 Rapor için bkz. AMAE, CADN, MD, Turquie, XXXIX, “ Renseignements sur les populations chrétiennes de l’Arménie, du Kurdistan et de la Perse par Soulange-Bodin “ 12 Kasım 1844; AMAE, CADC, CCC, Erzeroum, I, Bodin’den Guizot’ya, Erzurum, 29 Ekim 1844. 75
de la Perse par Soulange-Bodin “ 1828-1829 OSMANLI-RUS SAVAŞI SONRASI RUSYA’NIN DOĞU ANADOLU’DAKİ FAALİYETLERİNE DAİR BAZI TESPİTLER 161
tan olayları konu etti. Ancak bu dönemde Erzurum’da Rus konsolosunun et- kinliğini gösterecek bazı olayları da raporlarında konu etti. Rusya’nın Kafkas- larda Şeyh Şamil’in hareketi ile uğraştığı bir dönemde Kör Hüseyin Bey’in ikinci isyanı Osmanlı-Rus sınırında hareketlenmeye neden olmuştu. Rusya’nın en temel kaygısı bu isyanın Kafkaslardaki Rus idaresine yönelik bir tehdide dönüşmesiydi. Hatta Şeyh Şamil’in adamı olduğu iddia edilen Ha- san Gaspi’nin Osmanlı tarafından adam toplayarak Rus tarafına geçmeye ça- lışırken yakalanması Erzurum’daki Rus konsolosu ile Vali Esad Paşa arasında bir çatışma konusu olmuştu. Rus konsolosu, Gaspi’nin kendilerine teslim edil- mesinde ısrar ediyordu. 76
ğerlendirmeleri yapan ise yine konsoloslukta bir yıl vekâleten bulunan Pierre- Edmond de Barrère’ydi. Diplomatik kariyerine élève consul olarak başlayan Barrère’nin ilk görev yeri Erzurum oldu. Barrère Erzurum’dan sonra Tiflis, Şam, Kudüs ve İzmir gibi önemli şehirlerde Fransa’nın genel konsolosluğu gibi önemli görevlerde bulunacak önemli bir isimdi. 77 Barrère ilk raporlarında yine Erzurum’da İran murahhaslarının karıştığı olayların yankıları, Tanzimat uygulamalarından doğan sıkıntılar ve devam eden Kürt isyanları hakkında bil- giler verdi. Bodin gibi Barrère de İmparatorluğun idaresi ve bölgede yer alan Hristiyanlar için mümkün mertebe doğru bilgiler vermek için şehirdeki idare- ciler ve yabancı temsilciler ile görüştü. Ancak Konsolos Vekili kendisine özel bir ilgi alanı oluşturarak Hristiyanların, özellikle de Gregoryen ve Katolik Er- menilerin durumunu ele aldı. Bu bakımdan konsolosun eğildiği alan Rusya’nın bölgedeki politikalarıydı. Yazışmalarının büyük bir kısmı her açı- dan Osmanlı ülkesini tehdit eden “Rus Tehlikesi”ne yönelikti. Erzurum’da gö- reve başladıktan kısa bir süre sonra Rusya’nın bölgede üstünlük kurmak için kullandığı yöntemler, bu konuda ortaya koyduğu ilerleme ve önündeki engel- ler üzerinde yoğunlaşmıştı. Yöntem olarak Barrère hem kendi bilgilerinden hem de yapmış olduğu görüşmelerden mümkün olduğu oranda doğru bir rapor hazırlamak niyetinde olduğunu belirtiyordu. 78 Barrère bu konuda birbirini ta- 76 AMAEF, CADC, CCC, Erzeroum, I, Garnier’den Guizot’ya, 15 Aralık 1845. 77 Lesure, a.g.m., s. 57. 78 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Erzeroum, I, Barrère’den Elçiliğe, Erzurum, 12 Kasım 1847. Yüklə 33,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|