Orta aras havzasi uluslararasi sempozyumu international symposium on middle aras
Yüklə 33,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. Erzurum Fransız Konsolosluğu ve Konsolosların Rus Faaliyetlerine Dair Gözlemleri
- History Studies
- La question d’Orient sous Louis-Philippe
- 19. Yüzyıl Siyasi Tarih (1789-1914)
- Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Kürtler ve Kürt Direnişleri (1817- 1867)
156 ÖZGÜR YILMAZ
Faaliyetlerine Dair Gözlemleri Çalışmamızın temel kaynağını oluşturan Fransız konsolosluk yazışmala- rının ortaya çıkması hususunda burada değerlendirmemiz gereken diğer önemi bir konu da bölgeye yönelik Rus politikalarının takibi açısından Erzu- rum’da Fransız konsolosluğunun kurulmasıdır. 52 Fontanier’nin kısa süren Trabzon konsolosluğundan sonra elbette konsolosların siyasi misyonunda bir değişiklik olmadı. Halefi Outrey döneminde de bölgedeki Rus politikalarının takibi konsolosların en önemli görevlerinden birisiydi. Ancak gerek Rusların gerekse de ezeli rakip İngilizlerin bölgedeki faaliyetleri için Erzurum’da da bir Fransız konsolosluğunun açılması dile getirilmeye devam etmiştir. 53 Fran- sızları Erzurum’da bir temsilcilik açmaya iten nedenlerden biri de şehirde Rusların konsolosluk açmalarıydı. 1835’te Rus hükümeti Erzurum’da bir ge- nel konsolosluk tesis etmiş ve Schewkine’yi buraya tayin etmişti. 54 Hatta Rus konsolosu kısa sürede şehirde etkin bir konuma gelmiş ve yerel idareciler üze- rinde bir baskı oluşturmuştu. 55 Schewkine zamanla Erzurum’daki Fransızları da kendi himayesine alacak kadar önemli bir nüfuz kazandı. 56 1836’da ise İn- giltere’nin Trabzon konsolosu Brant’ın konsolosluğun merkezini Erzurum’a taşıması Fransızların dikkatlerinden kaçmamıştı. Bilindiği gibi Mısır Meselesi nedeniyle Osmanlı Devleti’nin Rusya ile işbirliği yapmak zorunda kalması, Rusya’nın Osmanlı iç işlerine müdahalesi için daha uygun bir ortam yarattı. Mehmed Ali Paşa İsyanı Osmanlı hüküme- tinin iç ve dış politikalarında derin etkiler doğurduğu gibi 57 Doğu ve Güney- 52 Özgür Yılmaz, “Erzurum Fransız Konsolosu Challaye’nin Kırım Savaşı Döneminde Askeri İstihbarat Faaliyetleri (1853-1854)”, History Studies, C 7, S 4, Ankara, 2015, s. 160- 163.
53 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, Out- rey’den Roussin’e, Trabzon, 11 Haziran 1835. 54 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, Out- rey’den Roussin’e, Trabzon, 11 Haziran 1835. 55 Jérôme Louis, La question d’Orient sous Louis-Philippe, Ecole pratique des hautes études – EPHE, Paris, 2004, s. 279. 56 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, Out- rey’den Roussin’e, Trabzon, 28 Aralık 1835. 57 Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarih (1789-1914), TTK, Ankara, 2003, s. 193-219. 1828-1829 OSMANLI-RUS SAVAŞI SONRASI RUSYA’NIN DOĞU ANADOLU’DAKİ FAALİYETLERİNE DAİR BAZI TESPİTLER 157
naklık etmişti. 58 Osmanlı Devleti’nin Mehmed Ali Paşa karşı koymak için Rusya’dan yardım alması Rus siyasetine doğuda da yeni hareket alanları ya- rattı. Böyle bir ortamda Erzurum’da bir Fransız konsolosu olmamasından ya- kınan Outrey sınırlı kaynaklardan aldığı, Rusların hamlelerine dair bilgileri vermeye çalışıyordu. Buna göre Hafız Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri Kürt isyancılar üzerine gidiyordu. Konsolosu şaşırtan gelişme ise Erzu- rum’daki Rus konsolosu Schewkine’nin Rus hükümetinden gelen talimata göre askeri birliklere eşlik etmesiydi. Schewkine, askeri harekâtı yöneten Ha- fız Paşa’nın yanına, Diyarbakır’a giderek burada Kürt aşiretlere karşı verilen mücadeleyi incelemek ve gerek duyulması halinde 25-30 bin kişilik bir Rus birliğinin muhtemel yardımı konusunda aracı olmak konusunda emir almıştı. 59
kin bir konuma geldiğini teyit ediyordu. 60 Schewkine’den sonra da Erzu- rum’da Rus konsoloslarının etkinliği devam etti. Mesela 1840 ve 1846’da iki defa Osmanlı-Rus sınırına yakın olan bölgelerde isyan eden Acaralı Kör Hü- seyin Bey’in hareketleri Rus tarafınca sürekli olarak izlenmiş, bu isyanın Rus sınırında herhangi bir karışıklığa mahal vermemesi için Rus hükümeti Os- manlı tarafının gerekli tedbirleri almasını beklemiştir. Osmanlı hükümeti Kör Hüseyin Bey hadisesinin Rusya’ya karşı bir hadise gibi algılanma ihtimalinin önüne geçilmesi için bu konuda Rusya’nın sınır memurlarına ve Rus elçiliğine gerekli bilgilendirmenin yapılmasını istemekteydi. 61
gelişme ise hemen hemen her zaman Osmanlı Devleti ile İran arasında bir ça- tışma konusu olan sınır meselesinin 1840’lı yılların başında bir kez daha alev- lenmesi ve neredeyse iki ülkenin yeni bir savaşın eşiğine gelmesi oldu. Her iki taraf ciddi manada savaş hazırlıkları yapmaya başladı. Ancak bu çatışma atmosferi bölgede önemli çıkarları olan Rusya ve İngiltere’nin arzu etmediği bir durumdu. İngiltere, Mısır Meselesi’nde Osmanlı Devleti’nin yanında yer
58 Sinan Hakan, Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Kürtler ve Kürt Direnişleri (1817- 1867), Doz Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 67-116. 59 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, IV, Out- rey’den Eyraguen’ye, Trabzon, 4 Nisan 1838. 60 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, IV, Out- rey’den Eyraguen’ye, Trabzon, 2 Mayıs 1838. 61 Bu konuda bkz. Özgür Yılmaz, “Tanzimat Döneminde İsyancı Bir Ayan Profili: Acaralı Kör Hüseyin Bey Hadisesi”, Belleten, C 78, S 282, Ankara, 2014, s. 253-280. Yüklə 33,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|