Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
310 «Adam özü bilmədən də imansızlıq eləyən rəsm çəkə bilərmi?» Cavab əvəzinə sanki otaqda yatmıĢ uĢaq olan məni də agah eləyən kimi, birdən əlini lap astaca tərpətdi, susdum. Az qala pıçıltıyla dilləndi: «Çox qaranlıq oldu, bu Ģamı yandıraq». ġamdanın mumunu manqaldan yandıranda üzündə qəti adət eləmədiyim qürur görmək heç xoĢuma gəlmədi. Ya da mərhəmət ifadəsiydimi? Hər Ģeyi baĢa düĢmüĢdü, mənim alçaq qatilin biri olduğumu fikirləĢirdi, yoxsa məndən qorxurdu? Birdən düĢüncələrimin sanki mənim nəzarətimdən çıxıb getdiyini, həmin məqamda fikirləĢdiyim Ģeylərə elə bil baĢqasının düĢüncələri kimi, çaĢqın- çaĢqın fikir verdiyimi xatırlayıram. DöĢəmədəki xalı: bir küncündə qurda oxĢayan bir Ģey varmıĢ ki, mən indiyə qədər ona fikir verməmiĢdim. «Rəsmə, naxışa, gözəl kitablara sevgi duymuş bütün xanların, şahların, padşahların maraqlarının üç mövsümü olur», – ƏniĢtə əfəndi dedi. «BaĢlanğıcda cəsurdular, inadkar və həvəsli olurlar. Rəsmi baĢqalarında gördüklərinə görə özlərinə etibarı üçün istəyirlər. Bu mövsümdə öyrənir, ikinci mövsümdə istədikləri kitabları öz kefləri üçün hazırladırlar. Rəsmlərə baxmadan səmimiyyətlə ləzzət almağı öyrəndiklərinə görə etibarları da olur, ölümlərindən sonra bu dünyada
311 yadigar qoyacaqları kitabları da. Həyatlarının payızındasa heç bir padĢah artıq bu dünyada qalacaq əbədiyyətlə maraqlanmır. Bu dünyadakı əbədiyyətlə bu dünyada yaĢayan o biri nəsillər, nəvələrimiz tərəfindən xatırlanmağı baĢa düĢürəm. NaxıĢsevər hökmdarlar bizlərə hazırlatdıqları, içinə adlarını saldırdıqları, bəzən
öz tarixlərini yazdırdıqları kitablarla onsuz da bu dünyada əbədiyyət əldə eləmirlər. Qocalanda o biri dünyada yaxĢı yer qazanmaq istəyirlər. Hamısı da dərhal rəsmin bundan ötrü maneə olduğu qərarına gəlir. Məni ən çox kədərləndirən və haldan çıxaran budu. Özü də ustad nəqqaĢ olan, gəncliyini öz nəqqaĢxanasında keçirən ġah Təhmasib ölümə yaxınlaĢanda o möcüzə nəqqaĢxanasını bağladı, möcüzə rəssamlarını Təbrizdən uzaqlaĢdırdı, hazırlatdığı kitabları dağıtdı, peĢmanlıq böhranları keçirdi. Niyə hamısı rəsmin cənnət qapısını
«Bilirsinizmi, niyə? Çünki Peyğəmbərimiz həzrətlərinin qiyamət günü rəssamların Allah tərəfindən ən sərt şəkildə cəzalandırılacaqları barədə söylədiyini xatırlayırlar». «Rəssamlar yox», – ƏniĢtə əfəndi dedi, – «Musavvirlər». Bu, Buxaridən hədisdi». Ehtiyatla dilləndim:
312 «Qiyamət günü rəssamdan yaratdığı Ģəklə can verməsi tələb olunacaq, amma heç bir Ģeyi canlandıra bilmədiyinə görə cəhənnəm əzabına düçar olacaq. Unutmayaq, rəssam Qurani-Kərimdə
yarıĢmağa cəhd göstərməməlidi. Rəsm çəkənlərin onun gördüyü iĢi görməyə cəhd eləmələri, onun kimi yaradıcı olacaqlarını iddia eləmələri çox böyük günahdı». Bunları elə sərt-sərt demiĢdim ki, sanki mən də onu günahlandırıram. Gözlərimin içinə baxdı: «Səncə, biz bunu eləyirdikmi?» «Əsla», – deyib gülümsədim. «Amma mərhum Zərif əfəndi axırıncı rəsmi bütöv görəndə o cür güman eləməyə baĢlayıb. Perspektiv elmiylə rəsm çəkməyin, firəng ustadlarının üsullarından yararlanmanın Ģeytan əməli olduğunu deyirmiĢ. Axırıncı rəsmdə firəng üsullarından istifadə eləyib adi adamın üzünü elə rəsm eləyirsizmiĢ ki, adam ona baxanda sanki rəsmə yox, gerçək üzə baxıb, çəkdiyiniz Ģeyi görənlər eynən kilsələrdə olduğu kimi rəsmə səcdə eləmək istəyəcəklərmiĢ. Perspektiv rəsmi Allahın baxışlarından küçədəki itin baxışına endirdiyinə görə yox, öz bacarıqlarımızı gavurların bacarıq və üsuluyla qarışdırmağın da bizi saflığımızdan uzaqlaĢdıracaq,
313 onların köləsi vəziyyətinə salacaq Ģeytan əməli olduğunu deyirlərmiĢ». «Səmimi heç bir Ģey yoxdu», – ƏniĢtə əfəndi dedi. «NaxıĢda, rəsmdə nə qədər möcüzələr yaradılsa, nə vaxt nəqqaĢxanada gözlərimi yaĢardacaq, tüklərimi ürpədəcək gözəllik ortaya çıxsa, bilirəm ki, orada əvvəlcədən yan-yana durmamıĢ iki eyni Ģey birləĢər, bir yeni möcüzəni ortaya çıxarıb. Behzadı və bütün Əcəm rəsminin gözəlliyini ərəb rəsminin monqol-Çin rəsmiylə qarışmasına borcluyuq. ġah Təhmasibin ən gözəl rəsmləri Əcəm tərziylə türkmən həssaslığını birləĢdirdi. Bu gün hər kəs Hindistandakı Əkbər xan nəqqaĢxanalarından ağızdolusu danıĢırsa, bu, nəqqaĢlarını firəng
ustadlarının üsullarını götürməyə təĢviq elədiyinin nəticəsidi. Doğu da
ġamın iĢığında üzü nə qədər yumĢaq və aydın görünürdüsə, divara düĢən kölgəsi də o qədər qaranlıq və dəhĢətliydi. Dediklərini o qədər ağlabatan və doğru saymağıma baxmayaraq, ona yenə də inanmadım. Məndən Ģübhələndiyini bildiyimə görə mən də ondan Ģübhələnir, arabir aĢağı, həyət qapısına qulaq verdiyini, canını məndən qurtaracaq adamları gözlədiyini hiss elədim.
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|