O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

nisbiy chastota 
kelib chiqadi.
48
Nisbiy chastota “P” harfi bilan 
belgilanadi. Nisbiy chastota uch xil usul bilan aniqlanadi:
a) oddiy kasr hisobida: P = M/H 
b) protsent asosida: P = M×100/H 
c) promil hisobida: P = M × 1000/H. 
Matnning statistik tahlilida Zif qonunidan o’rinli foydalaniladi. Katta hajmdagi 
matnlarda har bir so’zning qanchalik tez takrorlanishini (chastotasini) va ularning 
takrorlanish tezligini hisoblashda 
Zif qonuni
amal qiladi.
49
Bunda so’zning chastotasi 
(f)
, uning ro’yxatdagi holati qatori 
(r)
deb belgilanadi. Zif qonuniga ko’ra matnda eng 
ko’p ishlatilgan so’z r=1, undan pastroq chastotada kuzatilgan soz r=2, undan keyingisi 
r=3 kabi tarzida belgilanadi. Bundan kelib chiqadiki, matndagi ixtiyoriy so’z uchun (f) 
chastotaga (r) ning ko’paytmasi natijasi o’zgarmas miqdor - konstanta (C) ga teng 
bo’ladi (r×f=C), bu yerda C matn hajmiga bog’liq. Masalan, amerikalik yozuvchi Mark 
Tvenning “Tom Soyyerning sarguzashtlari” asari Zif qonuni asosida tahlil etilgan. 
48
Усмонов
 
С
.
Умумий
тилшунослик
. – 
Тошкент
: 
Ўқитувчи
, 1972. – 
Б
. 199.
49
Плат
 
У
.
Математическая
лингвистика
// 
Новое
в
лингвистике
. – 
М
.: 
Прогресс
, 1965. 
Вып
.IV. - 
С
. 204.

---

48 
Asarda jami 71370 ta belgi mavjud bo’lib, takrorlanmagan so’z tiplari 8018 ta. Matnda 
ishlatilgan so’zlarning o’rtacha takrorlanish chastotasi 8,9dir, ya’ni matndagi so’zlar 
taqriban 9 marta takrorlanadi. Lekin bunda eng katta muammo shuki, so’z tiplarining 
barchasi matn ichida qo’llanish darajasi bir xil emas. Ayrim so’zlar 700 marta 
takrorlanadi, bunday so’zlar romanning 1 % qismini tashkil etadi. Yana shunday so’zlar 
ham borki, ular bir marta takrorlanadi. Bunday so’zlar