45
aspektlarini aks ettiradi xolos. Murakkab sistema hisoblangan tilning barcha qirralarini
formallashtirishning imkoni yo’q, bunda muayyan cheklovlar mavjud (ayniqsa, tilning
semantik aspektida). Bu xususda nemis olimi 1931 yilda K.Gedel shunday yozadi:
“Yetarli darajada mazmunga boy nazariya formallashtirilsa, bu nazariyani formal
tizimda to’la aks ettirish mumkin emas. Bunda aniqlanmagan, formallashtirilmagan
qoldiq qoladi”
.
46
Demak, har qanday formallashgan model til grammatikasining butun
qirralarini qamrab ololmaydi.
Topshiriqlar
1. Grammatika deganda nimani tushunasiz?
2. Tilshunoslik tarxida grammatikaga bo’lgan yondashuvlar haqida yozing.
3. Mumtoz sintaktik qarashlar haqida ma’lumotlar to’plang.
4. Transformatsion grammatikaning formal tavsif uchun ahamaiyatli jihatlari va
cheklangan tomonlari haqida mulohaza yuriting.
5. Formal grammatika iyerarxiyasining mohiyatini tushuntiring.
Adabiyotlar
1.
Chomsky N. Aspects of the Theory of Syntax. -Cambridge, Mass.: MIT
Press, 1965.
2.
Хомский
Н
.
Синтаксические
структуры
//
Новое
в
лингвистике
.
Выпуск
II. – C. 412-527.
3.
Nurmonov A. Lingvistik tadqiqot metodologiyasi va metodlari. – Toshkent:
Akademnashr, 2010.
4.
Nurmonov A. Struktur tilshunoslik: ildizlari va yo’nalishlari. – Toshkent,
2008.
5.
Теньер
Л
.
Основы
структурного
синтаксиса
. –
М
.:
Прогресс
, 1988.
6.
Есперсен
О
.
Философия
грамматики
. –
М
.:
Иностранная
литература
,
1958.
7.
Фосслер
К
.
Позитивизм
и
идеализм
в
языкознании
/
Звегинцев
В
.
А
.
История
языкознания
XIX-XX
веков
в
очерках
и
извлечениях
.
Dostları ilə paylaş: