O’zbekiston mintaqalari raqobatbardoshligini oshirish yo’llari

Temir yo‘llar ining zichligi (1000 km2 hududdagi yo‘llar ning uzunligi)	Avtomobil yo‘llari ning zichligi (1000 km2 xududdagi yo‘llar ning uzunlig)	So‘nggi besh yilda paxtaning o‘rtacha hosildor ligi, s\ga
Raqobat ustuvor liklari (2+3+4 +5+6+7):6
1	2	3	4	5	6	7	8
QQR	0,361	0,529	0,647	0,136	1	0,650	0,554
Viloyatlar:
Andijon	0,253	0,817	0,673	0,997	0,610	0,946	0,716
Buxoro	0,284	0,523	0,698	0,180	0,927	1,000	0,602
Jizzax	0,324	0,359	0,869	0,355	0,610	0,786	0,551

Qashqadaryo	0,490	0,850	0,593	0,464	0,854	0,878	0,688
Navoiy	1,000	0,275	0,509	0,114	0,951	0,922	0,629
Namangan	0,253	0,725	0,706	0,525	0,756	0,837	0,634
Samarqand	0,204	1,000	0,753	0,454	1,000	0,840	0,709
Surxondaryo	0,166	0,663	0,844	0,548	0,659	0,929	0,635
Sirdaryo	0,226	0,229	0,876	1,000	0,342	0,694	0,561
Toshkent	0,350	0,833	0,647	0,601	0,927	0,810	0,695
Farg‘ona	0,204	0,987	0,647	0,917	0,976	0,837	0,761
Xorazm	0,249	0,500	1,000	0,611	0,537	0,857	0,626
Toshkent shahri	0,776	0,719	0,564	0,890	0,980	-	0,786

Mintaqalar	Xom-ashyo resurslari indeksi	Mintaqalar reytingi o‘rni	Raqobatbardosh tarmoqlar
QQR	1.415	5	YOqilg‘i energetika (YOE)Kimyo, qurilish maydonlari (QM)
Viloyatlar:
Andijon	0.035	11	-
Buxoro	3.279	1	YOE, kimyo, QM
Jizzax	0.091	10	metallurgiya, QM
Qashqadaryo	3.018	2	YOE, kimyo, QM
Navoiy	1.692	4	metallurgiya, kimyo, QM
Namangan	0.235	8	-
Samarqand	0.107	9	Metallurgiya, QM

Mintaqalarning mineral-xomashyo salohiyati (2019)

Surxondaryo	0.586	6	YOE, metallurgiya, QM
Sirdaryo	0.009	12	-
Toshkent	2.183	3	YOE, matallurgiya, QM kimyo
Farg‘ona	0.264	7	YOE
Xorazm	0.005	13	-
O‘zbekiston Respublikasi	1.000	-	-

II.BOB. 2.3. O’zbekistonda mintaqalar raqobatbardogining SWOT tahlili

• Iqtisodiyot raqobatbardoshligi barcha bo‘g‘inlari (makrodarajada) bir-biri bilan bog‘liq. Ulardan birining rivojlanmaganligi boshqalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, innovatsion salohiyatni yuqori texnologiyalarni foydalanishga moslashtiruvchi yaxshi rivojlanmagan oliy ta’lim tizimisiz va hamda ishlanma va tadqiqotlarni moliyalashtiruvchi samarali amal qiluvchi moliya tizimisiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Adolatli raqobat shart-sharoitlarining mavjud emasligi va rivojlanmagan tovarlar bozori innovatsion mahsulotga bo‘lgan barqaror talabni va ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirishga rag‘batlarni ta’minlamaydi hamda milliy innovatsion tizimlar va infratuzilmalarini, ilmiy-texnik ishlanmalarning kommersiatsiyalashuvining rivojlanmaganligi ularni pirovard istemolchiga etib borishiga imkon bermaydi.

Guruhlar	Iqtisodiyot sektorlari	Iqtisodiyot tarmoqlari	Raqobat afzalliklari
Kuchli raqobat mavqeyiga ega bo‘lgan tarmoqlar	Xom ashyo va qazib chiqarish	Rangli metallurgiya, paxtani qayta ishlash, neft-gaz, og‘ir sanoat	Yuqori raqobatbardoshlik afzalliklariga ega
Nisbiy raqobatbardoshlik	Iste’mol tovarlari ishlab chiqarish	Mashinasozlik, avtomobilsozlik	Nisbiy past raqobatbardoshlik
mavqeyiga ega bo‘lgan tarmoqlar	-	yengil, kimyo, oziq-ovqat	afzalliklariga ega
Potensial raqobatbardoshlik mavqeiga ega tarmoqlar	Yuqori qo‘shilgan qiymatga ega tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish	Mikroelektronika-axborot kompleksi, farmatsevtika, mikrobiologiya	Potensial rivojlangan raqobatbardoshlik afzalliklariga ega

O‘zbekistonda raqobat afzalligiga ega bo‘lgan sanoat tarmoqlari
Qayta ishlash tarmoqlarida birinchi kategoriyali kuchli raqobatbardosh guruhga sanoatning quyidagi xom-ashyo va qazib chiqarish sektorlari kiradi: neft-gaz, rangli metallurgiya, paxtani qayta ishlash sanoati. Ushbu tarmoqlar hissasiga mamlakat sanoat eksportining 70 foizdan ortig‘i to‘g‘ri keladi. Tashqi bozorda tarmoqni raqobatbardoshligini aks ettiruvchi ko‘rsatkich hisoblangan umumiy sanoat ishlab chiqarish hajmida eksport mahsulotlari ulushi o‘sish tendensiyasiga ega: rangli metallurgiyada 72 dan 85 foizga, qora metallurgiyada 28,2 dan 55 foizga, neftegazda 20,1 dan 47 foizga, paxta tozalashda 87 dan 90 foizga o‘sgan. Ushbu tarmoqlarning raqobatbardoshlik indikatori boshqa ishlab chiqarish turlariga nisbatan ancha yuqori hisoblanadi.

II.BOB. 2.3. O’zbekistonda mintaqalar raqobatbardogining SWOT tahlili

• Milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta’minlashda mamlakat sanoati etakchi o‘rin tutadi. SHuning uchun mamlakat sanoatning raqobatbardoshligini oshirish va barqaror o‘sish sur’atlarini ta’minlash uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur:
• - texnologik jarayonlarni takomillashtirish hamda hom ashyo, material va energiya resurslari sarf me’yorini 10-15% ga tushirish hisobiga tannarxni pasaytirish va ishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish;
• - ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini va sanoat bo‘yicha yiliga mexnat unumdorligini 6-7% ga oshirish, foydalanish va noishlab chiqarish xarajatlarni qisqartirish, xodimlar sonini optimallashtirish;
• - sanoat tarmog‘ida faoliyat ko‘rsatayotgan yirik korxonalardagi ma’naviy va jismoniy jihatdan eskirgan ishlab chiqarish vositalarini yangilashni jadallashtirish, ishlab chiqarish quvvatlarini yanada modernizatsiyalash hamda korxonalarda jahon andozasi talablari darajasida muvaffaqiyatli sinovdan o‘tgan zamonaviy texnologiyalarni jadal joriy etish;
• - ishlab chiqarishni samarali diversifikatsiyalashuvi va an’anaviy tarmoqlar eksportini (neft-gaz sanoati, rangli metallurgiya, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, shu jumladan paxtani) ta’minlovchi xom-ashyo resurslarini qayta ishlashni chuqurlashtirish yo‘nalishlariga innovatsiyani qo‘llash;

II.BOB. 2.3. O’zbekistonda mintaqalar raqobatbardogining SWOT tahlili

• - kichik biznes va xususiy tadbirkorlar ishtirokida fan sig‘imkorligi yuqori bo‘lgan, yuqori texnologik loyihalar doirasida innovatsiyalarni moliyalashtirish Fondini yaratish;
• - yirik korxonalarga investitsiyalarni jalb qilish va yuqori texnologik mahsulot eksportini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha samarali xalqaro innovatsion xamkorlikka jalb qilish mexanizmlarini yaratish;
• - mahalliy mahsulotlar sotish bozorlarini o‘rganish va ularning mos bozor segmentlaridagi o‘rnini aniqlash yo‘nalishida marketing tadqiqotlarini amalga oshirish;
• - bozor “signallari”ni doimiy mavjud masshtabi va turli xil tovar va xizmatlarga istiqboldagi talabi, ularning texnik, iqtisodiy va ekspluatatsion darajasiga talablar monitoringini (ichki va tashqi) tashkil etish;
• - texnologiyalar transferti sohasida xalqaro hamkorlikning huquqiy mexanizmlarini yaratish;
• - yuqori texnologik mahsulotlar ishlab chiqarishni rag‘batlantirish uchun bojxona qonunchiligini va ma’murchiligini takomillashtirish;
• - korxonalar moliyaviy faoliyati samaradorligini oshirish: sanoat tarmoqlari korxonalari tarkibining moliyaviy menedjer va boshqaruvchilari tayyorlash darajalarini oshirish;