O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа»

KIMYOVIY REAGENTLARNI SAQLASH
5.1. Umumiy qoidalar
5.1.1.Reagentlarning zahiralari laboratoriyada ishlab chiqilgan reaktivlar sxemasiga muvofiq maxsus jihozlangan, yaxshi shamollatiladigan, quruq xonalarda (omborlarda) saqlanishi kerak.
5.1.2.Reagentlarni omborlarga joylashtirishda yonuvchi va portlovchi moddalarni birgalikda saqlash tartibiga qat’iy rioya qilish kerak. Issiqlik yoki yonuvchi gazlarni, bir-biri bilan reaksiyaga kirishadigan reagentlarni birgalikda saqlashga yo'l qo'yilmaydi.
5.1.3. Reaktivlarni saqlash va tanlashda asosiy qoida ularni ifloslanishdan himoya qilishdan iborat.
5.1.5.Barcha reaktiv nomi va yaroqlilik muddati ko'rsatilgan bo'lishi kerak.
5.1.6.Shisha idishlarda saqlanishi mumkin bo'lmagan reaktivlar ushbu reaktiv ta'siriga chidamli materiallardan tayyorlangan idishlarga joylashtiriladi.
5.1.7.Yorug'lik ta'sirida parchalanadigan yoki xossalarini o'zgartiruvchi reaktivlar (masalan, dietil efir, peroksidlar, kumush tuzlari) quyuq yoki sariq rangli shisha idishlarda saqlanadi.
5.1.8 Gigroskopik moddalar va havo bilan aloqa qilganda oksidlanadigan moddalar havo o'tkazmaydigan idishlarda saqlanishi kerak.
5.1.9 Sarflangan reaktivlar keyinchalik qayta ishlash uchun alohida idishlarga quyilishi kerak.
Konsentrlangan kislotalar, ishqorlar, zaharli va yonuvchi moddalarni kanalizatsiyaga tushirish taqiqlanadi!
5.2. Laboratoriyada kimyoviy moddalarni saqlash
5.2.1.Uchmaydigan, yonmaydigan va kam zaharli moddalar va suvli eritmalar, suyultirilgan kislotalar va ishqorlarni tahlil qilish uchun zarur bo'lgan miqdorda saqlashga ruxsat beriladi.
5.2.3.Ishqorlarning kontsentrlangan eritmalari polietilen idishlarda alohida saqlanadi. Ammiak ishqorlar bilan birga saqlanadi.
5.2.4.Yonuvchan suyuqliklarni (yonuvchi suyuqliklarni) sig‘imi 1 kub metrdan ko‘p bo‘lmagan qalin devorli, muhrlangan butilkalarda saqlashga ruxsat beriladi. Yonuvchan suyuqliklar bo'lgan shishalar issiqlik manbalari va oksidlovchi moddalar (xloratlar, nitratlar, azot kislotasi, vodorod periks, permanganatlar) dan uzoqda joylashgan maxsus metall qutilarga joylashtiriladi.
SAQLASH UCHUN RUXSAT BERILGAN MAKSIMAL RUXSAT BERILGAN HAJMLAR :
Moddaning hajmi, kub. dm
Aseton 0,5 Ksilol 5,0
Benzin 0,3 Karbon disulfidi 0,15
Benzol 0,5 Toluol 2,0
Butanol 5,0 Sirka kislotasi 5,0
Geksan 0,3 Siklogeksan 5,0
Dixloroetan 3,0 Etanol 2,0
Dietil efir 0,2 Etil asetat 1,0
Kerosin 5.0
5.2.5. Bromli suv qopqoqli idishlarda saqlanadi, qopqoqlar yo'q bo'lganda, qopqoqli eksikatorda saqlashga ruxsat beriladi.
5.2.7.O'tkir hidli organik moddalar (piridin, izoamil spirti va boshqalar) rezina qopqoq bilan yaxshi yopilgan kolbalarda saqlanadi.
5.2.8 simob va boshqa zaharli moddalar ularni saqlash bo'yicha ko'rsatmalarga qat'iy rioya qilgan holda shkaflarda (seyflarda) saqlanadi.
5.2.9. temir trixloridi, yod, trietanolamin, valerik, propion va boshqa organik kislotalar shisha idishlarda maydalangan tiqinlar ostida metall qutichada saqlanadi. Yaxshiroq mahkamlash uchun tiqinlarga rezina qopqoqlar qo'yiladi.
5.3. Yonuvchan reagentlarni saqlash qoidalari
o'z-o'zidan alangalanuvchi va portlovchi moddalar yonuvchan moddalarga kiradi.
5.3.1 Yonuvchan reagentlar, yaxshi izolyatsiyalangan xonalarda isitgichlar va to'g'ridan-to'g'ri quyosh nurlaridan uzoqda saqlanishi kerak.
5.3.2 Yonuvchan moddalarni saqlash uchun binolar yong'inga qarshi uskunalar bilan jihozlangan bo'lishi kerak: kukunli o't o'chirgichlar, quruq qum, belkuraklar, chelaklar, choyshab asbest, namat to'shaklari, mato adyol va qo'lqoplar.
Yong'inni suv va havo-mexanik ko'pik bilan o'chirish qabul qilinishi mumkin emas!
5.3.3 Yonuvchan reagentlar saqlanadigan joylarda yong'in o'chirish moslamalariga kirishga to'sqinlik qiladigan begona narsalarni va mebellarni joylashtirish taqiqlanadi.
5.3.4.Yonuvchan moddalarni saqlashga moddaning aniq nomi va “Yonuvchan” (“Portlovchi”) yozuvi bo‘lgan yorliqlari bo‘lgan qat’iy tegishli idishlarda ruxsat etiladi.
5.3.5.Bir xonada o'z-o'zidan alangalanuvchi, yonuvchan va portlovchi moddalarni birgalikda saqlashga yo'l qo'yilmaydi. Alohida xonalar mavjud bo'lmaganda, yuqoridagi moddalarning oz miqdorini (10 - 15 g) bir xonada, lekin alohida, mahkam yopiq temir shkaflarda saqlashga ruxsat beriladi.
5.3.6.Shuningdek, o'zaro ta'sirlashganda alanga hosil bo'lishiga yoki katta miqdorda issiqlik chiqarishga olib keladigan moddalarni birga saqlashga yo'l qo'yilmaydi. Shunday qilib, gidroksidi metallar va oq fosforni elementar brom va yod, kuchli oksidlovchi moddalar (Bertolet tuzi, kaliy permanganat, peroksidlar) - qaytaruvchi moddalar (ko'mir, oltingugurt, kraxmal, fosfor) bilan saqlash mumkin emas.
6. Moddalar bilan ishlash qoidalari
6.1. Umumiy holat
Kimyoviy laboratoriyada ishlashda GOST 12.1.007-76 "Zararli moddalar. Tasniflash va umumiy xavfsizlik talablari" ga muvofiq xavfsizlik talablariga rioya qilish kerak.
6.1.1.Kimyoviy reagentlar bilan ishlashda laboratoriyada kamida ikkita xodim bo'lishi kerak.
6.1.2.Ishga kirishishdan oldin xodimlar ish joyini tekshirishlari va tartibga solishlari, uni ish uchun keraksiz narsalardan ozod qilishlari shart.
6.1.5.Reagentlarni og'iz orqali pipetkaga tortish taqiqlanadi, buning uchun rezina grusha yoki boshqa asboblardan foydalaning.
6.1.6.Kimyoviy moddalarning hidini aniqlashda qo'l harakati bilan gazlarni o'zingizga qaratib, ehtiyotkorlik bilan hidlash kerak.
6.1.7.Bosimning oshishi, shisha jihozning haddan tashqari qizib ketishi yoki issiq yoki gidroksidi mahsulotlarning sachrashi bilan sinishi mumkin bo'lgan ishlar ham vyatejnoy shkaflarda amalga oshiriladi.
Ishchi himoya ko'zoynagi (niqob), qo'lqop va fartuk kiyishi kerak.
6.1.8.vyatejnoyda ishlaganda, shkafda faqat qo'llar bo'lishi uchun 20-30 sm dan ortiq bo'lmagan balandlikka ko'tarilishi kerak va jarayonning borishini nazorat qilish kerak.
6.1.9.Kimyoviy reagentlar bilan ishlaganda ish boshlanishidan kamida 30 minut oldin va tugagandan so'ng ventilyatsiyasini yoqish va o'chirish kerak.
6.1.10 Kimyoviy moddalarni issiqlik chiqishi bilan aralashtirish yoki suyultirish issiqlikka chidamli yoki chinni idishlarda amalga oshirilishi kerak.
6.1.11.Eritmalarni stakanlarda bug'lashda ularni yaxshilab aralashtirish kerak, chunki eritmalarning pastki va yuqori qatlamlari turli xil zichlikka ega, buning natijasida suyuqlik tashqariga chiqishi mumkin.
6.1.14.Suyuqlikni probirkada qizdirishda uni o'zingizdan va boshqa xodimlardan uzoqroqda saqlang.
6.1.15 Har qanday holatda suyuqliklarni atmosfera bilan aloqa qilmaydigan kolbalarda yoki qurilmalarda qizdirmaslik kerak.
6.1.16.Isitiladigan idish tashqi haroratigacha sovutilgunga qadar tiqin bilan yopilmasligi kerak.
6.2. Kislotalar va ishqorlar bilan ishlash
6.2.1 Konsentrlangan kislotalar va ishqorlar bilan ishlash faqat vyatyajkada va himoya vositalari (qo'lqop, ko'zoynak) yordamida amalga oshiriladi. O'ziga xos og'irligi 1,51 - 1,52 g / kub nitrat kislotasi bilan ishlaganda rezina fartuk kiyish kerak.
6.2.2.Ish uchun ishlatiladigan kontsentrlangan azot, sulfat, xlorid kislotalar sig'imi 2 kub metrdan ko'p bo'lmagan shisha idishlarda tiqinli idishlarda saqlanishi kerak. Kislotalar saqlanadigan joylarda yonuvchan moddalar saqlanishi mumkin emas.
Kislotalarning suyultirilgan eritmalari shisha idishlarda, ishqorlar esa plastik idishlarda saqlanadi.
6.2.4. Konsentrlangan kislotalar va gidroksidi bo'lgan kichikroq idishlarni kuyishdan himoya qiluvchi idishlarda (tutqichli maxsus qutilar) olib yurish kerak.
6.2.5 Konsentrlangan kislotalar, ishqorlar va boshqa o'yuvchi suyuqliklar maxsus sifonlar yordamida quyilishi kerak.
6.2.6.Sulfat, nitrat va boshqa kislotalarning eritmalarini tayyorlash uchun ularni doimiy aralashtirish bilan suvga sekinlik bn quyish kerak. Buning uchun issiqlikka bardoshli idishlar ishlatiladi, chunki eritish jarayoni kuchli isitish bilan boradi.
Kislotalarga suv qo'shish taqiqlanadi!
6.2.7.Kislota teriga tegsa, zararlangan joyni zudlik bilan 10-15 daqiqa davomida tez oqadigan suv oqimi bilan yuvish, so'ngra 2-5% natriy karbonat eritmasi bilan zararsizlantirish kerak.
6.2.8.To'kilgan kislota qum bilan qoplanishi kerak. Qumni tozalashdan so'ng, kislota to'kilgan joyga ohak yoki soda sepiladi, so'ngra suv bilan yuviladi.