170
zamirida ayrim mexanik xossalar: koʻlamga egalik, oʻzidan hech narsani
oʻtkazmaslik, ogʻirlik, shakldorlik yotadi, degan qarash shakllandi.
Materiya‘ni tavsiflashga nisbatan mazkur yondashuv XIX asr
oxirigacha dunyoning ilmiy manzarasiga zid boʻlmagan.
Buning negizida
materializmning shakli metafizik yoki mexanistik degan nom olgan, chunki u
fizikaning nazariy ma‘lumotlariga asoslanibgina qolmasdan, balki ilmiy
izlanishlarning dunyoqarashga doir metodologik asosi sifatida amal qilgan.
Xullas, materiya‘ning antik va mexanistik talqiniga xos boʻlgan bir
qancha umumiy jihatlarni qayd etish mumkin. Birinchidan – materiya birinchi
modda yoki birinchi belgini topish yoʻli bilan aniqlanadi.
Ikkinchidan – materiya‘ni aniqlash zamirida
obyektivlik mezoni, ya‘ni
bizdan tashqa‘rida va bizga bogʻliq boʻlmagan holdagi mavjudlik qobiliyati
yotadi.
Uchinchidan – materiya oʻzgarmas boʻlib, oʻz navbatida, oʻzgaruvchi
sifatidagi ayrim narsalarga qarsxilik koʻrsatadi. Toʻrtinchidan – «materiya»
tushunchasini ta‘riflashda yakkalik va xususiylik
haqidagi metodologik
qoidaga amal qilinadi.
Dostları ilə paylaş: