Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti pedagogika kafedrasi muzey pedagogikasi fani boʻyicha

Buyuk Britaniyada muzey pedagogikasining shakllanishi. Fransuz va nemis ma’rifatparvarlarining gʻoyalari keyingi davrda Gʻarbiy Yevropa va Rossiyada muzeylarning rivojlanishiga asos boʻldi. Ensiklopediyachilar F.Volter, D.Didro, G.Lessing, I.Gerder, I.Kant, I.Vinkelmanning gumanistik falsafasi sivilizatsiya qadr-qimmatini anglashga olib keldi, bu esa gumanitar fanlar va san’atga faol qiziqish uygʻotdi. Maʼrifatparvarlik davrida muzeyning bugungi kundagi dolzarb boʻlgan ma’rifiy va ijtimoiy-madaniy funksiyasi vujudga keldi va rivojlandi, u sanʼat va fanni ommalashtirish markaziga aylandi. Misol tariqasida ikkita muzeyni - Londondagi Britaniya muzeyi va Parijdagi Luvr muzeyini olishimiz mumkin
Britaniya muzeyi parlament qarori bilan 1753 yilda tashkil etilgan. Uning kolleksiyasi X.Sloan, R.Kotton, R.Xarli, U.Gamilton va boshqa kolleksionerlarning shaxsiy toʻplamlari tashkil etdi. Koʻzgazmalarning katta qismini qoʻlyozmalar, arxeologik yodgorliklar va turli tabiat moʻjizalari tashkil etdi. Muzey kutubxonasini alohida ta’kidlash kerak, u hali ham dunyodagi eng yiriklaridan biri hisoblanadi. E’tiborlisi, bosh kutubxonachi lavozimini muzey direktori bajargan. Britaniya muzeyining toʻplamlari nafaqat tashrif buyuruvchilarning bilimlarini kengaytirishga, balki arxeologiya va tarix kabi fan sohalarini rivojlantirishga ham katta hissa qoʻshdi va shuning uchun uni haqli ravishda Ilmiy tadqiqot muzeyi deb atash mumkin.
Luvr tarixi mashhur muzeyshunos K.Xadsonning “Muzeylar ham nasroniylik kabi mavjud jamiyatda oʻz izini qoldiradi” degan fikrining yorqin tasdigʻidir. Hukumatning 1791-yil 26-maydagi qarori bilan Luvr “Qirollik qarorgohi, yodgorlik, fan va san’at, xalq ta’limi muassasalari uchun maskan” deb e’lon qilingan. Biroz vaqt oʻtgach, Milliy konvensiya uni "Tasviriy san’at markaziy muzeyi" deb qayta nomladi. 1802-yilda u "Napoleon muzeyi" nomini oldi va XIX asrning oʻrtalarida esa Qirollik saroyi – Luvr nomi bilan qayta nomlandi. Muzeyning maqsadlari quyidagicha belgilandi:

• san’atni jamiyatning barcha jabhalariga tarqatish;

  
  

• umumiy badiiy ta’lim darajasini oshirish;

  
  

• sanoat san’ati sifatini oshirish. Biroq, har qanday vaziyatda ham muzey oʻzining "tarbiya va estetik zavq bagʻishlash" ezgu maqsadlariga sodiq qoldi.

  
  

Janubiy Kensington muzeyi odamlarga maxsus oʻqitilgan hunarmandlar tomonidan yaratilgan kundalik buyumlar orqali hayotlarini yaxshilashga yordam berishni oʻz oldiga maqsad qilib qoʻygan va shuning uchun oʻz kolleksiyasidan olingan namunalardan foydalangan holda ularning kasbiy tayyorgarligida faol ishtirok etgan. 1880-yillarda muzeyda oʻrta maktab oʻqituvchilari bilan oʻzaro hamkorlik xizmati tashkil etilgan boʻlib, uning maqsadi oʻquvchilarning ilmiy-texnik va badiiy taʼlim-tarbiyasi boʻyicha birgalikdagi ishlarni taʼminlashdan iborat edi²⁵. Jamiyatning barcha jabhalariga maksimal darajada ta’sir koʻrsatish uchun muzey va maktabni yagona bir butunga birlashtirib, uning birinchi direktori G.Kol muzeyning tarbiyaviy mohiyatini borasida birinchi boʻlib quyidagilarni ta’kidladi: “Muzeylar va Galereyalar oʻz oldiga ta’lim maqsadlarini qoʻymaguncha, ular zerikarli va foydasiz muassasalardir"²⁶. G.Kolning bu pozitsiyasi va uning koʻplab maktab oʻquvchilari va talabalari avlodlari uchun ulkan foyda keltirgan amaliy harakatlari muzeyda faol ma’rifiy faoliyati modelining shakllanishiga olib keldi va bu yoʻnalishdagi muzey siyosatiga jiddiy ta’sir koʻrsatdi.

Shunday qilib, Angliya professional muzeyning mavjudligi mafkurasi va hunarmandlar tayyorlash doirasida uning tarbiyaviy funksiyasi aniqlangan birinchi mamlakat boʻldi, deb aytish mumkin. Janubiy Kensington muzeyi tajribasini muzey va san’at va umumta’lim maktablari oʻrtasidagi oʻzaro aloqa tizimini shakllantirishning boshlangʻich nuqtasi deb hisoblash kerak. Jahon amaliyotida birinchi marta muzeyning oʻquv jarayoniga ta’sirini kengaytirish maqsadida umumta’lim maktablari oʻqituvchilari bilan ishlash xizmati tashkil etildi.