Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti pedagogika kafedrasi muzey pedagogikasi fani boʻyicha

9- Mavzu: Muzey ta’lim faoliyatida faol va interfaol metodlarni qoʻllash.
(2 soat)


Reja:
1. Muzey-ta'lim faoliyatida faol va interfaol usullar va ulardan foydalanish.
2. Virtual muzeylar muzey innovatsion shakli sifatida.
3. Ekskursiyalar tashkil etishning innovatsion shakllari.
Zamonaviy ta'lim makonida insonning iste'dodi va qobiliyatini aniqlashga, uning ijodiy salohiyatini ochib berishga imkon beradigan oʻquv muhiti muhim rol oʻynaydi. Bunday muhitning samaradorligi koʻpincha uning ishtirokchilarining didaktik vazifalarni hal qilishga hissa qoʻshadigan faolligi bilan belgilanadi. Bunda oʻqituvchi va talabalar oʻrtasida turli darajadagi oʻzaro munosabatlarning mavjudligini taʼminlovchi muzey makonida interfaol muloqot muhiti alohida oʻrin tutadi. Muzey muhitida interfaol usullardan foydalanish oʻqituvchining talabalar bilan yuqori sifatli qoʻshma ishini tashkil etishga, oʻquv maqsadlariga erishishga, universal didaktik usullardan yanada moslashuvchan foydalanishga yordam beradi va boʻlajak oʻqituvchilarni oʻqitish motivatsiyasini oshirishga yordam beradi. Shunga muvofiq interaktivlik muzeyda pedagogik faoliyatni tashkil etishning asosiy tamoyili sifatida qaraladi.

Uzluksiz taʼlimda amalga oshirilayotgan taʼlim shakllari oʻquvchilarning oʻquv-tarbiyaviy ishlarini tashkil etishning uchta asosiy shakliga toʻgʻri keladi:

1. Sinfda ishlash, faqatgina kontaktli taʼlimni amalga oshirish sifatidagina emas, balki Internet darslarida guruh va individual mashgʻulotlar, elektron taʼlim.
2. Sinfdan tashqari ishlar, nafaqat koʻrgazmalar, muzey ekspozitsiyalaridagi mashgʻulotlar, shu jumladan pedagogik sahna koʻrinishining bir shakli sifatida muzeyga ekskursiya, balki koʻrgazmalarda, muzey majmualarida va turistik sayohatlarda kommunikativ faoliyat. Elektron ta'lim, oʻzaro aloqaning masofaviy shakllaridan keng foydalanish.
3. Mustaqil ish, nafaqat ijodiy faoliyatni loyihalash va amalga oshirish, masalan, virtual muzey muhitini modellashtirishda, balki madaniy-ma'rifiy makonni, madaniy qadriyatlarning turli manbalarini, muzeylarni, shu jumladan virtual muzeylarni rivojlantirishda individual tajriba.
Oʻquv-tarbiyaviy ishlarni tashkil etishning turli shakllari, ham sinfdan, ham kontaktli, ham darsdan tashqari, masofaviy ta'lim, masofaviy elektron ta'limni joriy etish zamonaviy ta'limning oʻzgaruvchanligini, uning keng imkoniyatlarini belgilaydi. Ta’lim tashkilotining zamonaviy bitiruvchisi nafaqat turli kompetensiyalarga ega boʻlishi, balki yutuq va muvaffaqiyatlarga ehtiyoj sezishi ham zarur. Shuning uchun talabalarda nafaqat bilim toʻplash, balki mustaqil faoliyat va uzluksiz oʻz-oʻzini tarbiyalashga qiziqish uygʻotish kerak. Muzey pedagogikasida interfaol usullarning maqsadi shaxsni muzeyning koʻp qirrali faoliyatiga kiritish orqali uning rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni yaratishdir. Zamonaviy muzeyni rivojlantirish va tinglovchilarni kengaytirish uchun ragʻbatlantirish interaktiv usullar deb ataladi. Interaktiv usullar (ingliz tilidan. interaction-oʻzaro hamkorlik) - ta’lim faoliyati sub’ektlarining doimiy oʻzaro hamkorligi, muayyan muammoni hal qilish yoʻllari haqida erkin fikr almashish. Interaktiv usullarning mohiyati oʻquvchilarning bilim va intilishlarini rivojlantirish, bilim olishga mustaqil qiziqish uygʻotish, oʻz faoliyat usullarini shakllantirishdan iborat.
Muzeyga nisbatan turli manbalar ushbu tushunchani turlicha izohlashadi. Muzey atamalari lugʻatida "interaktiv – texnologiya" tushunchasiga muzey tashrif buyuruvchisining muzey maydonini yaxshiroq oʻrganish uchun shaxsiy tajriba orttirish maqsadida kommunikatsiya jarayonda faol ishtirok etishi - deb ta’rif beriladi.
B.A.Stolyarov muzey sharoitida interaktivlikni "tashrif buyuruvchi va muzey oʻqituvchisining muzey muhiti bilan samarali muloqotga qoʻshilish imkoniyatini beruvchi usul" deb ta’riflaydi. Unda ekspozitsiyadan tashqari vizual va ogʻzaki idrok kanallarini faollashtirishga imkon beruvchi, har xil muzey ashyolari yoki ularning modellari bilan toʻldirilgan maxsus zonalar yaratilishi mumkin.
Birinchi marta interaktiv muzey-ta’limi tushunchasi Rossiyada A.U.Zelenko tomonidan taklif qilindi. Chet elda interaktiv muzey maydoni gʻoyasi 1960-yilarda J.Piajening intelekt nazariyasi ta’sirida shakllana boshlaydi, uning mohiyati “Fanni bilish demak u bilan harakat qilish mumkin” nomli tezisda ifodalangan.
1990-yillardan boshlab rus muzeylari tomonidan interaktiv texnologiyalarni qoʻllashga e’tibor qaratila boshladi. Muzeyda ekskursiyalarni oʻrnini bosadigan ijodiy topshiriqlar tashkil etadigan gidlar, butunlay oʻzgartiradigan, uning kontekstiga kiritilgan yoki mehmonlarga tayyorlanadigan qoʻllanmalar va ijodiy vazifalar mavjud. Shu bilan birga mahalliy muzeylar muzey materiallari bilan tanishish usullaridan foydalanadi, bu esa sezilarli taassurotlarga asoslanadi.
Muzeyning madaniy-ma’rifiy faoliyatining an’anaviy shakllari orasida tomoshabinlarni faol faoliyatga jalb etishga qaratilgan klub, toʻgarak, studiya kabilar mavjud. Garchi ular turli darajadagi intensivlikda namoyon boʻlsa ham tomoshabinlarning faolligini oshirish ularning umumiy belgisidir.
Bunday faol shakllar ta’lim texnologiyalarinini hamkorlikda qoʻllash imkoniyatini yaratadi. Faol usullar oʻquvchilarning muzey auditoriyasida oʻquv jarayoniga yuqori darajada kirishishlari bilan tavsiflanadi. Vazifalarni hal qilishda ularning bilim va ijodiy faoliyati faollashadi. Muzey mavzusi bilan bogʻliq tanlovlar, olimpiadalar va viktorinalar "bilimdonlar"ni birlashtirib, insonlarni muzey ishiga jalb qilish orqali tomoshabinlarning faolligini aniqlashga yordam beradi.
Ushbu musobaqalar tashrif buyuruvchilarni muzey kolleksiyalariga maksimal darajada yaqinlashtiradigan tarzda tashkil etiladi: odatda, topshiriqlar nafaqat faktlarni, balki ekspozitsiyalarni, shuningdek namoyish etilgan eksponatlarni bilishni oʻz ichiga oladi.