Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti pedagogika kafedrasi muzey pedagogikasi fani boʻyicha

"Yoʻnalish qoʻllanmasi boʻyicha ekskursiya". Yoʻnalish qoʻllanmalaridan foydalanish muzey pedagogikasida alohida oʻrin tutadi. Yoʻnalish qoʻllanmalari ekskursovodning “oʻrinbosar”i sifatida, muzey muhitida "harakat erkinligini" ta'minlovchi muzey makonini mustaqil rivojlanishni ragʻbatlantiruvchi vosita sifatida qaraladi. Yoʻnalish qoʻllanmalarining afzalliklari shundan iboratki, ular:

1. talabalar qiziqishini uygʻotadigan, faollikni oshiruvchi vosita boʻlib, ma'lumotni qidirishga yoʻnaltiradi;

   
   

2. qoʻshimcha ma'lumot tashuvchilar sifatida bilimlarni kengaytirish, toʻldirish va chuqurlashtirish imkonini beradi;

   
   

3. talabalar faoliyatining turli-tumanligi uchun asosdir.

   
   

Yoʻnalish qoʻllanmalari turli vazifalar va savollarga toʻla boʻlib, ularning asosiy maqsadi muzey makonida ham, tabiiy - ilmiy qonunlar, tasviriy san'at sirlari va ustalar ijodi va boshqa sohalarda talabalarning "targʻibotini" faollashtirishga qaratilgan. Yoʻnalish qoʻllanmalari ixcham, uzoq muddatli foydalanish va saqlash uchun qulay boʻlishi kerak. Ushbu sahifada koʻp vazifalarni yoki murakkab savollar boʻlmasligi kerak. Talabalar turli vazifalarni bajarar ekan, ma'lum yoʻnalish boʻylab harakatlanadilar.

Yoʻnalish qoʻllanmalari uchun mehnat sharoitlari:

1. Oʻquvchilar 7-8 kishidan iborat bir necha guruhga (ikki guruhga) boʻlinadi.

   
   

2. Qur'a tashlash yoʻli bilan har bir guruh yoʻnalish roʻyxati vazifalari koʻrsatilgan kartani tortadi.

   
   

3. Har bir jamoa bir qoʻmondonni tanlaydi.

   
   

Yoʻnalish qoʻllanmalari bu nafaqat "yoʻl" ni koʻrsatibgina qolmay, balki savol va topshiriqlarni oʻz ichiga olgan, shuningdek, obyektlarni oʻrganish usullari, ma'lumot qidirish yoʻllarini taklif qiluvchi qoʻllanmadir.

“Kvest-ekskursiya”. Topshiriq ekskursiyasi – bu guruh tomonidan yoki yakka tartibda, ekskursiya koʻrgazmasining oldindan tanlangan diqqatga sazovor joylarini kuzatish orqali tanishish va oʻrganish, boshqa fanlar bilan tanishish va qoʻllanma koʻrsatmasi boʻyicha mantiqiy muammolarni hal qilish. 1990-yillarning oʻrtalarida "quest" atamasi yangi ma'no kasb etdi. Internetning global tarqalishi va kompyuter oʻyinlarini rivojlantirishni toʻplangan tajribasi oʻquv veb-topshiriqlarining paydo boʻlishiga yordam berdi. Ularning ilk ijodkorlari amerikalik pedagoglar Berni Dodj va Tom March edi. Kvest uzoq tarixga ega, lekin u hali ham oʻz xususiyatlarini saqlab qoldi: bartaraf qilinishi kerak boʻlgan toʻsiqlar orqali ma'lum bir maqsad sari harakat.
“Kvest-ekskursiya” yangi tendensiya sifatida oʻyin va diqqatga sazovor joylarni birlashtirish imkoniyatini beradi. Topshiriq ekskursiyalari bu oʻzingizni, oʻz imkoniyatlaringizni sinab koʻrish, oʻzingizga yangicha qarash va tajriba orttirishning keng imkoniyatidir. Shuningdek bunday ekskursiyalarda ma'lum bir syujet asosida vazifa, toʻsiq va muayyan harakatlar bilan erishish mumkin boʻlgan maqsad boʻlishi kerak. Shunday qilib, “Kvest-ekskursiya” talabalar tomonidan ekskursiya koʻrgazmasining maxsus tanlangan obyektlariga tashrif buyurib, ushbu obyektlarni kuzatish, boshqa fanlar bilan aloqa qilish va mantiqiy muammolarni hal qilish orqali tanishish va oʻrganishdir.
“Flesh-mob” - ekskursiya. Yangi texnologiya sifatida “Flesh-mob” XXI-asr boshida paydo boʻldi, birinchi ommaviy harakatlar Amerika Qoʻshma Shtatlarida tashkil etilgan. Flesh-mob oldindan rejalashtirilgan ommaviy harakatlar boʻlib, unda jamoat joyida katta guruh paydo boʻladi, oldindan tuzilgan harakatlarni (ssenariy asosida) bajaradi va keyin tarqaladi. Bu harakatlarning ma'nosi bir maqsad bilan birlashgan koʻplab odamlarni birlashtirish va yaxshi, qiziqarli vaqt oʻtkazishdir. Flesh-mob doimiy ravishda rivojlanmoqda, oʻqituvchilar oʻziga xos va nostandart yechimlar topmoqdalar. Bolalar bilan ishlaydigan oʻqituvchilar uchun bu juda foydali ish shakli boʻlib, bu yoʻnalish yoshlar orasida ommalashgan. Ishtirokchilar sodir boʻlayotgan voqealarning ma'nosini aniq anglab yetgach va oʻqituvchi harakatga tayyorgarlik qoidalariga aniq rioya qilgan taqdirdagina kerakli ta'sirga erishiladi.
Flesh-mob bir qator majburiy tashkiliy jihatlarga ega boʻlib, bular-oʻtkaziladigan joy aniq belgilangan boʻlishi kerak va ishtirokchilar soni aniq boʻlishi lozim. Flesh-mob oʻtkazish tadbirning oʻziga xosligi shundaki, har bir bolaga talabchanlikni, zaruratni his qilish imkonini beradi, oʻzaro hurmat, oʻzaro hamkorlik koʻnikmalarini shakllantiradi, oʻz-oʻzini hurmat qilishni oshiradi va albatta oʻquvchilarni ijtimoiylashtiradi. Bunday faol ijtimoiylashuv flesh-mob ishtirokchilariga alohida va "jamoa sifatida" harakat qilishni oʻrganish, begonalar bilan muloqot qilish, ularni tarix va madaniyatni saqlashning muhim masalalariga jalb qilish imkonini beradi.
“Chamadondagi muzey” ekskursiyasi. Chamadondagi muzey –muzey pedagogikasida ekskursiyalarning yangi shakli. Koʻproq eksponatlar vitrinalardan olib tashlanadi va muzeyga barcha tashrif buyuruvchilarning aloqa sohasiga kiritiladi. Muzey ashyolari, xujjatlari va materiallari bilan ishlashning interfaol shakllaridan biri – “chamadonda muzey” deb atalib, hozirgi kunda faol amalga oshirib kelinmoqda. Koʻrgazma muzey eksponatlari bilan bir yoki bir necha chamadonlarga, shuningdek, chizmalar, foto hujjatlar, slaydlar, filmlar va ijodiy vazifalarga mos keladi. Tanlangan buyumlar va materiallar chamadonga osongina sigʻishi kerak. Muzey ishining ushbu yangi shaklini inobatga olgan holda, “chamadonda muzey” turidan ikki usulda foydalanish mumkinligini ta’kidlash lozim:

• muzeydan “chamadondagi muzey” (muzeydan buyumlar uning tashqarisiga olib chiqilganda);

  
  

• muzey uchun "chamadondagi muzey" (noyob buyumlar muayyan muzey uchun chamadonda toʻplanganda, koʻrgazmalar tashkil qilib, keyin ularni egalariga qaytarganda).

  
  

“Chamadondagi muzey” tufayli talabalar muzeyning oʻziga xos xususiyatlari, xususiy kolleksiyalari haqida bilib, qadimiy doʻkonga tashrif buyurish, arxivlar bilan ishlashni oʻrganish, xat va xotiralarni oʻrganish imkoniga ega⁵⁰.

Madaniy-ma'rifiy faoliyatning navbatdagi shakli - muzey darslari - muzeyda yoki interaktiv texnologiyalardan foydalangan holda koʻchma muzey koʻrgazmasidan foydalanishdir. Muzey darsini oʻtkazishning asosiy sharti muzey obyektining mavjudligi boʻlib, u dars mazmunini belgilovchi eksponatlarni tanlash va koʻp jihatdan uning muvaffaqiyati hisoblanadi. Muzey darslarini nafaqat muzey binosida, balki muzey oʻqituvchisi ishtirokida ta'lim muassasalarida ham oʻtkazish mumkin. Bu sinflarda oʻyin vaziyatlarini yaratish, interfaol muloqot, teatrlashtirish va mustaqil bilish faoliyatini tashkil etish usullaridan foydalaniladi. Muzey darslari bilimni oʻzlashtirish jarayonini yanada qiziqarli va mazmunli qilish imkonini beradi.
Muzey nafaqat muzey axborotlarini idrok etish, balki norasmiy, doʻstona oʻzaro muloqot uchun ham keng imkoniyatlarga ega. Muzey festivali madaniy-ma'rifiy tadbirlarning murakkab shakli boʻlib, unda yagona mavzu ekskursiyalar, ijodiy kechalar va teatrlashtirilgan tomoshalar elementlarini birlashtiradi. Bu shakl maktab muzeylarida ham oʻz aksini topgan boʻlib, unda oʻqituvchilar oʻquvchilar bilan birgalikda senariylarni ishlab chiqish, sahna koʻrinishlarini tayyorlash va tadbir uchun zarur materiallarni oʻrganadilar. Oʻquv faoliyatining bu shakli bola shaxsining koʻp qirrali rivojlanishiga ijobiy ta'sir koʻrsatadi, uning tarixga boʻlgan bilim qiziqishlarini kengaytirish, shuningdek, mustaqil ijodiy fikrlash koʻnikmalarini rivojlantirish imkonini beradi.
Ta'lim-tarbiya kattalar va bolalarning, turli yoshdagi bolalarning bir-birlari bilan birgalikdagi faoliyatlari orqali yanada samarali boʻladi. Shuning uchun ta'lim va muzey hamkorligida oʻquvchilar bilan mashgʻulotlar tashkil etishda biz shunday ish shakllariga imtiyoz berishimiz kerakki, unda talaba muzey faoliyati mahsulotining iste'molchisi sifatida emas, balki uning faol ijodkori sifatida faoliyat koʻrsatishi lozim. Bu ish shakllaridan biri mahorat darslari hisoblanadi.