O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, I. Xolismatov, M. R. Nurmatov

Eslatma:
Quduqlarning nuqtalarini chiziqlar bilan birlashtirishda tayanch 
to‘rining chiziqlari orasida o‘tkir burchak hosil bo‘lmasligi kerak. Agar bunday 
bo‘lsa, gorizontlarning egilishi noto‘g‘ri ifodalanadi.
Qayd etilgan ishlar bajarilgandan so‘ng gorizontallar kesimining maqsadga 
muvofiq o‘lchami tanlanadi va ularning to‘g‘ri chiziqlar bilan kesishgan nuqtalari 
aniqlanadi. 
Misol:
9.7.7-rasmda tasvirlangan struktura xaritasida gorizontallar har 10 
m dan o‘tkazilgan. Eng oddiy holatni olsak, agar to‘g‘ri chiziq bilan 
birlashtirilgan ikki quduq bo‘yicha belgi 10 karrali bo‘lsa (masalan, 1-quduqning 
chuqurligini anglatuvchi belgi 570 m va 3-quduqdagisi 620 m) bo‘lsa, masofa 
5
10
570
620


bo‘lakka bo‘linadi, binobarin bu bo‘laklarning oxirida joylashgan 
nuqtalar 1-quduqdan boshlab 580, 590, 600 va 610 m dan o‘tuvchi 
gorizontallarga to‘g‘ri keladi. Agar quduqlar bo‘ylab olingan belgilar 10 m ga 
karrali bo‘lmasa, u holda hisoblashlar ancha murakkablashadi. Bunda 5-quduq 
(chuqurlik belgisi 532 m) va 8-quduq (chuqurlik belgisi 587 m)lar oralig‘idan 
o‘tkazilgan gorizontallar topilishi kerak. Basharti xaritada quduqlararo masofa 
27,5 mm bo‘lsa, u holda belgilarning 1 m farqiga xaritada 
мм
0,5
532
587
27,5


 to‘g‘ri 

---

286 
keladi. Demak, 

540 m li gorizontal chiziq 5-quduq markazidan (540-532)x0,5=4 
mm masofada, 

550 m li gorizontal chiziq 

9+(10x0,5)=14 mm, 

570 m li 
gorizontal chiziq 

19 mm, va 

580 m li gorizontal chiziq 

24 mm masofada, 
ya’ni 8-quduqdan 27,5-24=3,5 mm masofada joylashadi. 
9.7.7 -rasm.
 
Strukturaviy xaritani tuzish namunasi (A.M. Agadjanov,) 
 
 
Bunday holatning to‘g‘ri aniqlanganligini 8-quduqdan 

580-gorizon-tal 
belgisini aniqlab, (587-580)x0,5=3,5 mm ekanligi topiladi.