O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

mavjud bo’lmagan sharoitdagi kooperatsiyadir.
Manufaktura davrida ishlab 
chiqarishning umumlashuv jarayoni davom etadi. Yalpi ishchi kuchi tarkib topadi, 
har bir ayrim xodim esa Yalpi ishchi kuchining tarkibiy qismiga aylanadi. Bunda 
1
Ekonomichеskaya tеoriya: Uchеbnik. - Izd., ispr. i dop. / Pod obsh. rеd. akad. V.I.Vidyapina, A.I.Dobrinina, 
G.P.Juravlеvoy, L.S.Tarasеvicha. – M.: INFRA-M, 2005, 55-b. 

---

60 
oddiy kooperatsiyadagidek qo’l mehnatiga va qo’l mehnatiga asoslangan qurolga 
tayanadi.
Manufaktura ixtisoslashtirilgan qurol va asboblar vujudga keltirib hamda 
ishchini tor operatsiyalarni bajarishga bog’lab, yirik mashinalashgan ishlab 
chiqarishga o’tish uchun zarur shart-sharoit tayyorlaydi. Bu davrda ishlab chiqarishni 
tashkil etish, mehnatning mazmuni va tavsifida, ishlab chiqarishning butun 
texnologik usulida, iqtisodiy munosabatlarda va butun ijtimoiy hayotda ham tub 
o’zgarishlar ro’y beradi. XVIII asrning so’nggi 30 yili ichida boshlangan sanoat 
revolyutsiyasi natijasida 
yirik mashinalashgan ishlab chiqarish
vujudga keldi.
Yirik mashinalashgan ishlab chiqarish mehnat taqsimoti hamda mashinali 
mehnatga asoslangan kooperatsiyadir.
Fabrika ichidagi mehnat taqsimoti tamomila 
mashinalarning vazifalari bilan belgilanadi.
Fan-texnika, texnologiya va axborot tizimidagi o’zgarishlarga qarab R.Aron, 
J.Gelbreyt, U.Rostou va boshqa olimlar jamiyat taraqqiyoti bosqichlarini uch 
bosqichga: industrlashishgacha bo’lgan jamiyat, industrlashgan jamiyat, yuqori 
industrlashgan yoki axborotlashgan jamiyatlarga bo’lib o’rganishni tavsiya etadilar. 
Bunda ular 
industrlashishgacha bo’lgan jamiyatning asosiy belgilari
sifatida 
quyidagilarni ko’rsatadilar: a) aholining asosan qishloq xo’jaligi bilan bandligi; b) 
qo’l mehnatining hukmronligi; v) mehnat taqsimotining juda sayozligi (dehqonchilik, 
chorvachilik, hunarmandchilik, savdo, boshqaruv va boshqalar); g) natural 
xo’jalikning hukmronligi. 
Jamiyat taraqqiyotining ikkinchi muhim bosqichi 
–