O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

23-mavzu. Bozor iqtisodiyotini tartibga solishda davlatning roli
Iqtisodiyotni tartibga solishning mohiyati va zarurligi. Iqtisodiyotni tartibga 
solishning klassik, monetaristik, keynscha nazariyalari. 
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning maqsadi. Davlatning iqtisodiy 
o’rni va vazifalari: bozor munosabatlari qatnashchilarini huquqiy himoyalash, 
raqobatchilik muhitini vujudga keltirish; resurslar, mahsulotlar va daromadlarni qayta 
taqsimlash; iqtisodiyotning va pul muomalasining barqarorligini ta’minlash; tashqi 
iqtisodiy faoliyatni tartibga solish. Fan-texnika taraqqiyoti, tarkibiy, ijtimoiy va mintaqaviy 
siyosatni amalga oshirishda davlatning o’rni.
Davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi bevosita va bilvosita usullari. 
Iqtisodiyotning davlat sektori va uning chegaralari. Davlat buyurtmalari va davlat xaridlari. 
Iqtisodiyotni bevosita tartibga solishning ma’muriy vositalari. Iste’molchi va ishlab 
chiqaruvchi ortiqchaligi. Pul-kredit siyosati. Monetar siyosat. Byudjet siyosati. Davlat 
iqtisodiy dasturlari. Tashqi iqtisodiy usullar.
Hozirgi sharoitda davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi roliga qarashlarning 
o’zgarishi. O’zbekistonda 2017-2021 yillarda mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish 
jarayonlarini tartibga solishda davlat ishtirokini kamaytirish, davlat boshqaruvi tizimini 
markazlashtirishdan 
chiqarish 
va 
demokratlashtirish, 
davlat-xususiy 
sheriklikni 
kengaytirish, nodavlat, jamoat tashkilotlari va joylardagi o’zini-o’zi boshqarish 
organlarining rolini oshirish vazifalari. 
24-mavzu. Aholi daromadlari va davlatning ijtimoiy siyosati
Aholi daromadlari, ularning turlari va shakllanish manbalari. Nominal va real 
daromad. Daromadlarning tabaqalanish sabablari va omillari. Turmush darajasi va sifati. 
Turmush darajasi va qashshoqlikning ko’rsatkichlari. Oila byudjeti: daromadlar va 
xarajatlar tarkibi. Farovonlikning eng quyi chegarasi. Turmush tarzi. Yashash minimumi. 
Iste’molchi savatchasi. 
Daromadlar tengsizligi va uning darajasini aniqlash. Lorents egri chizig’i. Ditsel va 
Jini koeffitsientlari. Kuznets gipotezasi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida daromadlar 
tengsizligini keltirib chiqaruvchi umumiy omillar. 
Daromadlarni davlat tomonidan qayta taqsimlash g’oyasi, maqsadi va dastaklari. 
Ijtimoiy to’lovlar. Ijtimoiy siyosat. O’zbekiston bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida 
aholini ijtimoiy himoyalashning asosiy yo’nalishlari.
Ichki iste’mol bozorini himoya qilish. Aholining kam ta’minlangan tabaqalarini 
ijtimoiy himoyalash va qo’llab-quvvatlash. Aholi real pul daromadlarini va xarid 
qobiliyatini oshirish, kam ta’minlangan oilalar sonini va aholining daromadlari bo’yicha 
farqlanish darajasini yanada kamaytirish. 

---

617