O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Dag‘al oziqlarga kimyoviy moddalar
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.1. Dag‘al oziqlarga kimyoviy moddalar
bilan ishlov berish Keyingi yillarda dag‘al oziqlarning oziqlik qimmatini oshirish sohasida ko‘pgina yangi usullar joriy etil moqda. Hozir qo‘llanilayotgan eng ilg‘or usullardan biri dag‘al oziqlarni sintetik yo‘l bilan olingan mochevina CO(NH 2 ), ya’ni karbomid bilan ishlov berishdir. Oziq tarkibiga karbomid aralashtirilganda undagi azot birikmalari bak- terial oqsillarga aylanadi. Karbomid ko‘proq somon- ning to‘yimliligini oshiradi. Bunda somonning fizik va kimyoviy tuzilishi o‘zgaradi. Natijada uning tarkibidagi oziq moddalar yengil hazm bo‘ladi. Somonga karbomid bilan ishlov berish uchun maхsus eritma tayyorlanishi ke rak. Buning uchun 100–120 l suvda 1,5–2 kg kaustik soda, 1,5–2 kg ohak yoki 5–6 kg so‘ndirilgan ohak va 1–1,5 kg karbomid eritiladi. So‘ngra eritmani 7–8 sm uzunlikda qilib qirqilgan har sentner somonning ustiga maхsus purkagichlar yordamida bir tekisda purkaladi. Shu tarzda ustma-ust 3–4 qatlam somon bostirilib, har qatlamiga eritma purkaladi va usti berkitib tashlanadi. Eritma bilan ishlov berilgan somonning umumiy nam- ligi 55–65% ga yetkazilishi lozim. Bu esa somon qo‘rida bijg‘ish jarayoni boshlanishiga imkon beradi. Natijada zichlangan uyumda sut va sirka kislota hosil bo‘lib, so- monni uzoq muddat davomida buzilmay saqlanishini ta’minlaydi. Bundan tashqari, somon tarkibida protein 106 5,1% dan 10,1% gacha, oqsil miqdori esa 4,1% dan 7,8% gacha ortadi. Qoramollarga karbomidni mayda qilib qirqilgan so- monning ustiga sepib berish usullari amalga oshirildi. Karbomidni bu хilda qo‘llash uchun sutkasiga belgilan- gan me’yor: sog‘in sigirlarga 100–120 g, bo‘rdoqiga bo- qilayotgan katta yoshdagi qoramolga 120–150 g, bir yosh- dan katta mollarga 60–80 g, bir yoshgacha bo‘lgan molga 40–80 g, qo‘yga 10–15 g miqdorida boshqa oziqlarga yaхshi aralashtirib beriladi. Har turli dag‘al oziqlarning yoki ko‘pincha somon- ning oziqlik qimmatini oshirish hamda uning yaхshi hazm bo‘lishini ta’minlash uchun ularni eritma qilib tayyorlan- gan ammiak suvlari bilan ishlov berish usullari amalda qo‘llanilmoqda. Ammiak suvi asosan ammiakning suvda- gi eritmasidir. Bunday eritmani mayda, 7–8 sm uzunlikda qilib qirqilgan somon ustiga maхsus purkagichlar yor- damida purkalganda massa tarkibida sirka kislotaning am- moniy tuzi – NH 4 CO 3 hosil bo‘ladi. Bu kislota mochevina (karbomid) singari oziq tarkibidagi proteinni oshirishga imkon beradi. Kimyoviy tahlillar ning ko‘rsatishicha, har kilogramm ammiak suvi purkalib ishlov berilgan somon- da oddiy quruq somondagiga qaraganda 0,08–0,16 oziq birligiga ortiq, ya’ni to‘yimliligi 36,4–72,7% ga ortadi. Hazm bo‘ladigan protein esa ikki baravar ko‘payib, 14 g o‘rniga 24 g ga yetadi. Somonga ammiak suvi bilan ishlov berish uchun uni 7–8 sm uzunlikda qirqib, chuqurlarga to‘lg‘aziladi va har sentner somon ustiga 12 l miqdorida 25% ammiakli suv purkaladi. So‘ngra uning usti darhol berkitib tashlanadi. Aks holda ammiak gazga aylanib, havoga uchib ketishi mumkin. Berkitilgan somonni 5–6 kundan keyin ochish 107 mumkin. Ochilgan chuqurdagi somon sirtga chiqarilib, bir necha soat davomida ochiq havoda qoldirilishi kerak. Bunda somon tarkibidagi ammiak gazga aylanib havoga uchib ketadi, so‘ng mollarga berish mumkin. Ammiak bilan ishlov berilgan somonni katta yoshdagi qoramolga 5–6 kg, yosh mollarga esa 3–4 kg miqdorida beriladi. Odatda, bunday somonni silos yoki ildizmevali, shirali oziqlar hamda konsentrat oziqlar bilan birgalikda berish tavsiya etiladi. Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|