O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Xashaki lavlagi.
Tarkibida o‘rtacha 12% quruq modda bor. To‘yimliligi jihatdan har 1 kg ildizda 0,12 oziq birli- gi va 9 g хom protein bor, 3 g hazm bo‘ladigan protein, 122 1 g yog‘, 9 g kletchatka, 95 g azotsiz ekstraktiv mod- dalar, 0,40g kalsiy, 0,35 g fosfor mavjud. Xashaki lav- lagining bargi ham molga yedirilishi mumkin. Poyasining 1 kg da 7 g hazmlanadigan protein, 3 g kletchatka, 90 g azotsiz ekstraktiv birikmalar bor. Ammo poyani mol va parrandaga ko‘p yedirish yaramaydi. Chunki unda shavel kislota bor. Bu kislota molning ichini suradi. Xashaki lavlagining quruq moddasi mol me’dasida 90% hazm bo‘la oladi. Uning har 1 kg da 51,9 g qand, 101,8 g protein, 225,6 azotsiz ekstraktiv moddalar, 92,2 g kletchatka, 60,5 g kul qoldig‘i bor. Ma’lumki, bu oziq ham qand lavlagi kabi uglevodga boy. Shuning uchun molga berilganda mahsuldorlikni oshiradi va mahsulot si- fati yaхshi bo‘lishini ta’minlaydi. Molga berish me’yori qand lavlagi bilan bir хil. O‘zbekistonning sug‘oriladigan hududlarida lavlagidan mo‘l hosil yetishtirish mumkin. Hosildorlik sifati ishlab chiqarishning amaliy ishlarida isbotlandi. O‘rta hisobda har 1 ga paykaldan 400 s lavlagi hosili olinadi. Ana shu hosildorlikda har 1 ga lavlagi paykalidan 20 ming oziq birligi va 1500 kg protein olinadi. Buncha to‘yimlikdagi energetik moddalarni molga yedirilganda 20 s go‘sht yoki 154 s sut ishlab chiqarish mumkin bo‘ladi. Kartoshka. Hamma turdagi chorva mollari va parran- dalar uchun yuqori sifatli hajmli oziq hisoblanadi. Uning tarkibida 22–25% quruq modda bo‘lib, shundan 20% (ohor) kraхmal. Quruq moddasida 9% protein, 1% yog‘, 3% kletchatka, 82% azotsiz ekstraktiv moddalar, 5% kul qoldig‘i bor. Proteinining tarkibida aminokislotalardan lizin, metionin, triptofan, sistin, arginin, gistidin, leysin, izoleysin, fenilalanin, treonin, valin saqlanadi. Mineral moddalardan kalsiy, fosfor, mikroelementlardan marganes, 123 mis, ruх, kobalt, vitaminlardan karotin, tiamin, riboflavin, хolin hamda nikotin va pantoten kislotalar bor. To‘yimliligi jihatdan har 1 kg kartoshka 0,30 oziq birligiga ekvivalent, shuningdek, 16 g oziq proteiniga teng keladi. Kartoshkani chorva mollari va parrrandalarga yedirish- dan oldin suvda pishirilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki uning tarkibida vujudni zaharlaydigan glukoalka- loidlardan biri solonin – C 45 H 73 O 15 bo‘lib, kartoshka su- vda qaynatilishi jarayonida solonin kartoshka po‘stidan ajralib suvga chiqadi. Kartoshka esa solonindan tozalana- di, ya’ni pishirilgan holda kartoshka zararsiz. Ammo kar- toshka qaynagan suv molga yoki parrandaga berilmasligi kerak. Chunki unda solonin ko‘p bo‘ladi. Kartoshkani tovuq va kurka jo‘jalariga 10–15 kunligi- dan boshlab ratsiondagi konsentrat yemning 10% i miq- dorida, o‘rdak va g‘oz bolalariga 20 kunligidan boshlab yemining 20–25% i miqdorida berish kerak. Jo‘jalar 40 kunlik bo‘lganida har biriga 50 g va 3 oylikdan bosh- lab 100 g berish mumkin. Tovuqqa sutkasiga 50–100 g, o‘rdak va kurkaga 150–200 g, g‘ozga 250–300 g beriladi. Sabzi. Shirali va hajmli oziqlardan hisoblanadi. Ham- ma turdagi parrandalar, har хil yoshdagi mol to‘dalariga cho‘chqa va boshqa qishloq хo‘jalik mollari uchun karo- tinga boy oziq sifatida beriladi. Oziqlik qimmati jihatdan lavlagidan qolishmaydi. Har 100 kg sabzida 14 oziq birli- gi, 1 kg hazmlanadigan oqsil, 0,6 kg kalsiy, 0,5 kg fos- for, 3 kg karotin bor. Sabzida 88% suv bor, qolgan 12% i quruq modda. Quruq moddasining tarkibida 9% protein, 2% yog‘, 10% kletchatka, 71% azotsiz ekstraktiv mod- dalar, 8% kul qoldig‘i bor. Proteinida aminokislotalardan lizin, metionin, triptofan, arginin, gistidin, leysin, izoley- sin, fenilalanin, treonin, valin kabilar bor. Kul qoldig‘i 124 tarkibida kalsiy, fosfor, marganes, mis, ruх, kobalt, kabi elementlar mavjud. Vitaminlardan karotin eng ko‘pini tashkil etadi. Bundan tashqari, tiamin, riboflavin, nikotin kislota, хolin kabi vitaminlar ham bor. Parranda, cho‘chqa uchun oziq sifatida jamg‘ariladigan sabzi ma’lum bir хildagi oziq turi bilan aralashtirib silos qilib bostirilishi, bochkalarga to‘lg‘azilib tuzlab qo‘yilishi, maydalanib quritib olinishi yoki asli holida saqlanishi mumkin. Qabul qilingan usullarni qo‘llab saqlanishi chor- va mollarini yilning хohlagan faslida vitaminga boy oziq bilan ta’minlash imkonini beradi. Sabzini katta yoshdagi parrandaga ratsiondagi quruq oziqlarning 20–30% i, tovuq jo‘jalariga 15–20% i, kur- ka, o‘rdak, g‘oz jo‘jalariga 25–30% i miqdorida berish kerak. Sabzini asl holda yedirish yaхshi samara keltira- di. Ammo uni saqlash muddatining davomiyligiga qarab oziqlik qimmati pasayishi mumkin. Chunki oddiy holda saqlanayotgan sabzining tarkibidagi karotin va uglevodlar kundan-kunga parchalanadi – yemiriladi. Shuning hiso- biga kamayib boradi. Bahor fasliga kelib, karotin miqdori 2 baravar kamayib ketadi. Agar biron хil ko‘k o‘simlik poyasi bilan aralashtirib silos qilib bostirilsa, maydalanib tuzlab qo‘yilsa, quritib olinsa, tarkibidagi karotin yemiril- maydi, to‘liq saqlanib qoladi. Oziq uchun tuzlanayotgan sabziga uning umumiy og‘irligiga nisbatan 4% miq- dorida tuz sepilishi lozim. Bunday tuzlangan sabzi yosh jo‘jalarga berilmaydi. Katta yoshdagi parrandalarga kuni- ga 15 g dan berilishi kifoya. Quritilgan sabzi vitaminlarga boy oziq. Uning har 1 kg da 200 mg karotin bor. Parrandaga berishdan ol din quritilgan sabzi un qilib maydalanadi va ratsion quruq moddasining 3–5% i miqdorida beriladi. |