O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Q
iyu
 
= Q
i
 + Q
is
. (1.18) 
Isitish uchun issiqlik yuklamasi [9,30,38] 
Q
i
 = K
b 
V
 b
(t
i
 - t
x
) n
. (1.19) 
Issiq suv ta’minoti uchun issiqlik yuklamasi [9,30]
Q
is
 = G m c
r
 (t
is 
- t
ss
) N
n
 
.
 
(1.20) 
Quyosh kollektoridan
n 
davrda ishlab chiqarilgan issiqlik miqdori [1,14]
Q
ki
= 
η
t
F
k
[q
yu
 - K
k
(t
ss
 - t
x
)] n
 
. (1.21) 
Quyosh 
kollektorining 
samaradorligi 
quyidagi 
munosabat 
bilan 
aniqlanadi

η = Q
ki
/ Q
k
; (1.22) 

---

135 
Issiqlik yuklamasi 
Q
iyu
quyosh energiyasi 
Q
ki
va qo‘shimcha energiya manba 
Q
m 
lari 
hisobidan qoplanadi 
Q
iyu
 = Q
ki 
+ Q
m
. (1.23) 
Issiqlik yuklamasini qoplash uchun quyosh energiyasining ulushi yoki qoplash koeffitsienti 
quyidagiifoda bilan aniqlanadi [10] 
f = Q
ki 
/ Q
iyu
 
. 
(1.24) 
 
Agar tushadigan 
q
yu
quyosh radiatsiyasi 
[q]
chegara
 
miqdordan ortsa, bunday sharoitda 
quyosh kollektori foydali energiyani beradi, ya’ni: 
q
yu
≥ 
[q] = 
o
к
k
K

 (t
ss
 - t
x
)
. (1.25) 
(1.25) formuladan ko‘rinadiki, issiqlik uzatish koeffitsienti 
K
k
qanchalik kichik bo‘lsa, nur 
yutish qobiliyati 
k
va optik f.i.k.
 
η
o
shunchalik katta bo‘ladi va chegara miqdori 
[q]
ham 
shunchalik kichik bo‘ladi. Bu issiqlik izolyasiyasi, issiqlik qab
ul qilgichning sirtini qoraytirish, 
g‘adir
-budurlik, gofrlash, ikki qavatli oyna qoplash, selektiv qoplama va vakuumlangan 
kollektorlarni ishlatish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
ISHNING MAQSADI VA VAZIFALARI 
Radiatsiya va temperatura rejimlari ha
mda quyosh kollektorli qurilmalari bo‘yicha 
adabiyotlarni o‘rganish va taxlil qilish natijasida, quyidagi xulosalar chiqarilgan:
1. Turli inshootlarni loyihalashda, qurish va foydalanishda, qishloq xo‘jaligini rejalashtirishda 
quyosh radiatsiyasi ta’sirini va meteorologik omillarni hisobga olish zaruriyati tug‘iladi.
O‘zbekiston janubiy mintaqasining ob
-havo va iqlim sharoitlari Qashqadaryo viloyatida 
quyosh energiyasidan samarali foydalanishda keng imkoniyatlar yaratadi. Quyosh energiyasidan 
foyda
lanib, iste’molchini issiqlik, issiq suv, chuchuk ichimlik suvi bilan ta’minlash, qishloq 
xo‘jalik maxsulotlarini quritish va qurilish materiallariga termik ishlov berish kabi bir qancha 
muammolarni hal etish mumkin. 
2.
Qashqadaryo viloyati bo‘yicha quyosh r
adiatsiyasi va temperatura rejimiga taalluqli 
adabiyotlarda etarli darajada mavjud bo‘lgan ma’lumotlardan foydalanish mumkin. 
3.
Quyosh radiatsiyasi va temperatura rejimlari qulay bo‘lgan Qashqadaryo viloyatida uy
-
joy-
kommunal ho‘jaligini, individual va avtonom uylarni isitish va issiq suv bilan ta’minlash 
uchun quyosh energiyasidan foydalanish eng samarali imkoniyatlarga ega. 
4.
O‘zbekiston sharoitida passiv quyosh tizimlari bilan isitish uchun kerakli issiqlik 
yuklamasining 30...60% ni quyosh energiyasi hisobi
dan ta’minlash mumkin. 
Aktiv quyosh tizimlari yordamida isitish yuklamasiga sarf bo‘ladigan 35...55%, issiq suv 
tami’noti yuklamasiga sarf bo‘ladigan 45...70% yoqilg‘ini quyosh energiyasi hisobidan tejash 
mumkin. 
Keltirilgan taxlilga asosan ishning maqsadi va vazifalari belgilangan.