O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti neft va gaz ishi asoslari fanidan

GLOSSARIY

1. 
   Harorat – jism issiqlik holatini tavsiflovchi bosh parametrdir. Harorat - ixtiyoriy issiqlik almashinuvini yo‘nalishini aniqlovchi yagona funksiya holatidir. Agar jismlar yoki jism elementlari o‘rtasida ixtiyoriy issiqlik almashinuvi sodir bo‘lsa, bunday jism yoki jism elementlari bir-biri bilan bir xil issiqlik muvozanatida bo‘ladi.
   
2. 
   Termodinamik (absolyut) harorat-jism yoki tizim holatini termodinamik parametri–harorat termodinamik shkala bo‘yicha harorat shkala bo‘yicha harorat absolyut noldan sanoqqa olinadi. T-ni o‘lchamligi va bir harorat birligi ixtiyoriy tanlangan, qaysiki bunda 100°C Selsiy shkalasida qabul qiluvchanligi saqlangan bo‘lishi, ya’ni haroratni amaliy o‘lchash uchun foydalaniladi.
   

Bu shkalalar oralig‘idagi nisbat quyidagicha: T = t + 273,16.
Harorat T va t - belgilari bilan belgilanib, mos ravishda kelvinda ⁰K harfi bilan, selsiyda °S harfi bilan belgilanadi; kelvin va gradus sel’siy uchun bitta harorat oralig‘i javob beradi.
T-harorat, kel’vinda ifodalanganda absolyut nol’ nuqtadan o‘lchanadi; harorat t (°S) = 273,16 ⁰K aralash nuqtadan. Kel’vin 1/273,16 suvning uchta agregat holati nuqtasi termodinamik haroratiga teng.

3. 
   Tog‘ bosimi – hamma tomonlama bosim bo‘lib, yer osti boyliklarida gravatatsiya kuchi ta’sirida shakllanib, tog‘ jinsining kuchlanish holatini aniqlaydi. Tog‘ bosimi MPa da o‘lchanadi.
   
4. 
   Gidrostasik bosim - tinch holatidagi suyuqlik bosimi bo‘lib, yer ustida ustun balandligi og‘irligini o‘lchash nuqtasidagi bosim. Quduqdagi gidrostatik bosim stvoldagi suyuqlik balandligi og‘irligi bilan aniqlanadi.
   
5. 
   Sharoitli gidrostatik bosim – zichligi 1 g/sm³ chuchuk suvning balandligi og‘irligi, qatlamda esa berilgan nuqtadan yer sirtigacha bo‘lgan balandlikdagi bosim.
   
6. 
   Geostatik bosim – qatlamning berilgan nuqtasidan balanddagi tog‘ jinsi og‘irligining bosimi.
   
7.