O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

inkrement amali deyiladi va uning umumiy ko‗rinishi:
++; 
C++ dasturlash tilida biror bir o‗zgaruvchini qiymatini birga kamaytirish
dekrement amali deyiladi va uning umumiy ko‗rinishi:
- -; 
Inkrement va dekrement amallarini qo‗llanilishi.
#include
int main ()
{ int a=45; int b=12; // a va b o‗zgarmasni e‘lon qilish
a++; // a=46 ga teng bo‗ldi
b--; // b=11 ga teng bo‗ldi
return 0;
}

Ta‟minlash operatori 
Ma‘lum bir ifodaning natijasi biror o‗zgaruvchiga ta‘minlash uchun C++
tilida ―=‖ ishlatiladi va ta‘minlash operatori quyidagicha:
=; 
C++ dasturlash tilida taminlash operatori amallar yordamida ham ishlatiladi.
Qo‗shish qiymat berish bilan (+=); ayirish qiymat berish bilan (-=); ko‗paytirish,
qiymat berish bilan (*=); bo‗lish qiymat berish bilan (/=); bo‗lish qoldig‗ini olish
qiymat berish bilan (%=) va boshqalar. Bu holatlarning umumiy ko‗rinishi:
=;

Mantiqiy amallar 
Bu turdagi o‗zgaruvchi bool kalit so‗zi bilan e‘lon qilinib, xotiradan 1 bayt
joy egallaydi va 0 (false, yolg‗on) yoki (true, rost) qiymat qabul qiladi. Mantiqiy
tur
o‗zgaruvchilar qiymatlar o‗rtasidagi munosabatlarni ifodalaydigan
mulohazalarni rost (true) yoki yolg‗on (false) ekanligi tavsifida qo‗llaniladi va
ular qabul qiladigan qiymatlar matematik mantiq qonuniyatlariga asoslanadi.
Mantiqiy mulohazalar ustida uchta amal aniqlangan:
- inkor;

---

---

54

- konyunksiya;
- dizyunksiya;
1) inkor – A mulohazani inkori deganda A rost bo‗lganda yolg‗on yoki
yolg‗on bo‗lganda rost qiymat qabul qiluvchi mulohazaga aytiladi. C++ tilida
inkor – ‗!‘ belgisi bilan beriladi. Masalan, A mulohaza inkori «!A» ko‗rinishida
yoziladi;
2) konyunksiya- ikkita A va B mulohazalar konyunksiyasi yoki mantiqiy
ko‗paytmasi «A && B» ko‗rinishga ega. Bu mulohaza faqat A va B mulohazalar
rost bo‗lgandagina rost bo‗ladi, aks holda yolg‗on bo‗ladi (odatda «&&» amali
«va» deb o‗qiladi).
3) dizyunksiya – ikkita A va B mulohazalar dizyunksiyasi yoki mantiqiy
yig‗indisi «A || B» ko‗rinishda yoziladi. Bu mulohaza rost bo‗lishi uchun A yoki B
mulohazalardan biri rost bo‗lishi yetarli. Odatda «||» amali «yoki» deb o‗qiladi.
Mantiqiy amallarni bajarilish jadvali quyidagicha.

A
B

!A
!B
A&&B
A||B
0
0
1
1
0
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
0
1
1
1
0
0
1
1

Matematikadagi taqqoslash amali C++ dasturlash tilida yozilishi

.
Nomi
C++ da ifodalanishi
Misol
Natija
Tenglik
==
12==50
5==5
False
True
Teng emas
!=
100!=50
50!=50
True
False
Katta
>
100>50
50>50
True
False
Katta yoki
teng
>=
100>=50
50>=50
True
True
Kichik
<
100<50
50<50
True
False
Kichik yoki
teng
<=
100<=50
50<=50
False
True