40
O‘rtachakvadratikfarq
-
belginingo„zgarishiniifodalaydivaquyidagichahisoblanadi:
n
X
X
2
- (torttirilmagan) (3.14)
m
m
X
X
2
- ( torttirilgan)
(3.15)
Variatsiya koeffitsienti
(V)
- nisbiy ko„rsatkich bo„lib, belgining o„zgarishini
ifodalaydi va protsentlarda ifodalanadi.
%
100
X
R
V
R
- variatsiya chegarasi bo„yicha
variatsiya koeffitsienti,
ossillyatsiya koeffitsienti
.
%
100
X
V
- o„rtacha chiziq farq bo„yicha variatsiya koeffitsienti.
%
100
X
V
- kvadrat farq bo„yicha variatsiya koeffitsienti.
Moda
0
M
deb eng katta chastotaga ega bo„lgan variantaga aytiladi. Masalan,
ushbu
variant 1 4 7 9
chastota 5 1 20 6
qator uchun moda 7 ga teng.
Mediana
e
M
deb variatsion qatorni variantalar soni teng bo„lgan ikki qismga
ajratadigan variantaga aytiladi. Agar variantalar soni toq, ya‟ni
1
2
k
n
, bo„lsa, u
holda
1
k
e
X
M
;
n
juft, ya‟ni
k
n
2
da mediana:
2
1
k
k
e
X
X
M
(3.16)
Normal taqsimot
deb
2
2
2
)
(
2
1
)
(
a
x
e
x
f
(3.17)
differentsial funksiya bilan tavsiflanadigan
uzluksiz tasodifiy miqdor
taqsimotiga aytiladi (
a
- normal taqsimotning matematik kutilishi,
- o„rtacha
41
kvadratik chetlanishi).
Shu maqsadda
maxsus xarakteristikalar, jumladan,
assimetriya va ekstses
tushunchalari kiritiladi.
Nazariy taqsimot assimetriyasi
deb uchinchi tartibli
markaziy momentning
o„rta kvadratik chetlanish kubi nisbatiga aytiladi:
3
3
s
A
(3.18)
Nazariy taqsimot ekstsesi
deb
3
4
4
k
E
(3.19)
tenglik bilan aniqladigan xarakteristikaga aytiladi.
Agar ekstses musbat bo„lsa, u holda egri chiziq normal egri chiziqqa qaraganda
balandroq va «o„tkirroq» uchga ega bo„ladi, agar ekstses manfiy bo„lsa, u holda
taqqoslanayotgan egri chiziq normal egri chiziqqa qaraganda pastroq va «yassiroq»
uchga ega bo„ladi.
Nazorat uchun savollar
1. Tasodifiy miqdorlarning qanday turlarini bilasiz?
2. Tanlama deganda nimani tushunasiz?
3. Diskret va uzluksiz tasodifiy miqdorlarga misol keltiring?
4. Tasodifiy miqdorning asosiy statistik xarakteristikalarini aytib bering?
5. Dispersiya nimani ko„rsatadi?
6. Kovariatsiya koeffitsienti qanday hisoblanadi?
7. Ekstsessning musbatligi yoki manfiyligi nimalarni bildiradi?
8. Moda va mediana nima uchun hisoblanadi?