O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
3.2. To„plamlar va ularning xossalari 
 
Statistikada 
to„plam
iborasi juda keng qo„llaniladi. To„plam hajmi deb bu 
to„plamdagi obyektlar soniga aytiladi.
To„plamning
quyidagi turlari mavjud: 
asosiy; 

---

37 
tanlama; 
cheklangan; 
cheksiz. 
Tanlanma to„plam
, yoki oddiy kilib, tanlanma deb tasodifiy ravishda tanlab 
olingan obyektlar to„plamiga aytiladi. 
Bosh to„plam
deb tanlanma ajratilgan obyektlar to„plamiga aytiladi. 
Masalan, 1000 ta detaldan tekshirish uchun 100 ta detal olingan bo„lsa, u holda 
bosh to„plam hajmiga N=1000, tanlanma hajmi esa n=100. 
Bosh to„plam ko„pincha 
chekli
sondagi elementlarni o„z ichiga oladi. Ammo 
bu son ancha katta bo„lsa, u holda hisoblashlarni soddalashtirish yoki nazariy 
xulosalarni ixchamlash maqsadini ko„zda tutib, ba‟zan bosh to„plam 
cheksiz
ko„p 
sondagi obyektlardan iborat deb faraz qilinadi. Bunday yo„l qo„yish shu bilan 
oqlanadaki bosh to„plam hajmini orttirish tanlanma ma‟lumotlarini ishlab chiqish 
natijalariga amalda ta‟sir etmaydi. 
To„plam birligi
- kuzatish talab etiladigan element.
Belgi
- to„plam birligining belgilar turlari: 
sonli; 
son bilan ifodalab bo„lmaydigan. 
Variatsiya
- belgining o„zgarishidir. 
Variant 
- o„zgaruvchi belgining konkret ifodasi. Variantlar lotin harflarida 
belgilanadi. Masalan: 
k
k
Y
Y
Y
X
X
X
,...,
,
,...,
,
2
1
2
1
O„zgaruvchi belgining miqdorlari majmuasi 
variatsion qator
deb ataladi. 
Agar variantlarni ko„payish yoki kamayish bo„yicha joylashtirsak, 
tartibli 
variatsion qatorni
tuzamiz.