O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

“dinamik dasturlashning optimallik tamoyili”
deb 

---

22 
ataladi. 
Dinamik dasturlash usuli asosida yechiladigan masalalar: 
- “Sanoat birlashmasini optimal rejalashtirish” masalasi; 
- “Mahsulot ishlab chiqarish va saqlash” masalasi; 
- “Korxonaning dividend siyosati” masalasi; 
- “Samolyotning optimal tezligi hamda uchish balandligini aniqlash” masalasi; 
- “Investitsiyalarni optimal taqsimlash” masalasi va boshqalar. 
Agar o„zgartuvchining kirishi va chiqishidagi bog„liqlik muvozanatda bo„lsa, 
bunday modellar statistik modellar deyiladi. Bunday modellardagi bog„liqlik 
algebraik ko„rinishda bo„lib, ularning kirish va chiqishdagi qiymatlari vaqtga bog„liq 
bo„lmaydi.
Dinamik modellar ko„rsatkichlar bog„liqligi va ko„rsatkichlarning dinamik 
modellariga bo„linadi. Birinchi modelda natijaviy ko„rsatkichning omillarga 
bog„liqligi ma‟lum vaqt oraliqlarida aniqlanib boriladi. Ikkinchi modelda ta‟sir 
qiluvchi omil vazifasini vaqt bajaradi; 
Stoxastik modellarga ehtimollar nazariyasi qonuniyatlariga bo„ysunuvchi 
tasodifiy jarayonlarni ifodalovchi modellar kiradi. Bu modellarda izlanayotgan 
natijaviy ko„rsatkich aniq ko„rinishda topilmasdan, balki unga ta‟sir etuvchi omillar 
orqali statistik funksiya shaklida ifodalanadi. Qat‟iy funksional bog„liqlarda 
bo„lmagan modellar va imitatsion modellarni ham shu turkumga kiritish mumkin.
 
Iqtisodiy-statistik modellar o„zgaruvchi omilning miqdor qiymatini aniqlab, 
unga ta‟sir etuvchi omillar orqali bog„lanishini ifodalaydi. Bu bog„lanishlar 
korrelyatsiya va regressiya tenglamalari orqali ko„rsatiladi. 
Model kirishiga keladigan tashqi ta‟sir uzluksiz bo„lsa 
)
,
1
(
m
t
x
t
bunday 
modellar uzluksiz va tashqi ta‟sir 
)
,
1
(
n
x
diskret ko„rinishida bo„lsa bunday 
modellar diskret modellar deyiladi. Shunday qilib, kirish va chiqish vaqt bo„yicha
uzuluksiz yoki diskret funksiya bo„lsa, ularning o„zaro bog„liqliklari uzluksiz yoki 
diskret modellar orqali beriladi; 

---

23 
Determinik modellarga modelni yechishdan olinadigan natijalar erkli 
o„zgaruvchilar to„plami qiymatlariga bog„liq bo„ladigan modellar kiradi.