21
bog„lanishlarni ifodalaydigan modellar, mahsulotlarni ishlab chiqarish va taqsimlash
modellari, kapital jamg„arma balanslari kabi modellar shular jumlasidandir.
Bu modellarda ishlab chiqarishning optimal maqsadi topilmaydi,
ulardan
mehnat, moddiy va tabiiy resurslarning ishlab chiqarishga aniq sarflanishi asoslab
berish uchun foydalaniladi.
1.3. Stoxastik, statistik va dinamik modellar
Chiziqli va chiziqsiz dasturlash masalalarida iqtisodiy jarayonlar vaqtga bog„liq
emas
deb qaraladi, shuning uchun masalaning optimal yechimi rejalashtirishning
faqat bir bosqichi uchun topiladi. Bunday masalalar
bir bosqichli masalalar
deyiladi.
Ko„p bosqichli jarayon
deb, vaqtga bog„liq ravishda rivojlanuvchi va o„z
taraqqiyotida bir necha bosqichlarga bo„linuvchi jarayon tushuniladi.
Ko„p bosqichli iqtisodiy masalalarni yechish uchun ularning yagona matematik
modelini yoki bo„lmasa, har bir bosqichga mos keluvchi
statik modellar tizimini
tuzib, so„ngra uni dinamik dasturlash usullari bilan yechish lozim.
Dinamik dasturlashning xususiyatlari:
- dinamik dasturlash ko„p bosqichli jarayonning birdan-bir yagona yechimini
emas, balki har bir davrga mos keluvchi va tub manfaatni ko„zlovchi
yechimlar
ketma-ketligini topishga yordam beradi;
- dinamik dasturlash yordami bilan echilayotgan ko„p bosqichli masalaning
ma‟lum bir bosqichi uchun topilgan yechimi undan oldingi
bosqichlarda topilgan
yechimga bog„liq bo„lmaydi. Unda faqat shu bosqichni ifodalovchi faktlar nazarga
olinadi;
- dinamik dasturlash yordami bilan ko„p bosqichli masalani yechish jarayonining
har bir bosqichida tub maqsadni ko„zlovchi yechimni aniqlash kerak, ya‟ni yechimlar
orasida tub maqsadga erishishda maksimal hissa qo„shuvchi yechimni topish kerak.
Ma‟lum bir bosqichda topilgan optimal reja faqat shu qadam nuqtai- nazaridan
emas, balki butun jarayonning tub (pirovard) maqsadi nuqtai- nazaridan optimal reja
bo„lishi kerak.
Bunday tamoyil
Dostları ilə paylaş: 
