|
O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universitetiIjtimoiy iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash Rasulev1.4-chizma. Modellar turlari
Moddiy modellar o„z o„rnida fizik va belgili modellardan iborat.
Belgili modellar
har xil tillarda ifodalanishi mumkin: so„zlashuv tilida,
algoritmik, grafik, matematik tilda.
Matematik modellashtirish
- iqtisodiy jarayonlarni tenglamalar, tengsizliklar,
funksional, logik sxemalar orqali ifodalash deb tushuniladi.
Matematik modellashtirish keng ma‟noda o„z tabiatiga ko„ra turli, lekin
o„xshash matematik bog„lanishlar bilan tasvirlanuvchi jarayonlarni o„rganuvchi
tekshirish va izlanishlar usulidir. Zamonaviy ilmiy-texnik revolyutsiyasi sharoitida
matematik modellashtirish va uning muhim iqtisodiy usullari rejalashtirish va
boshqaruv tajribasida eng asosiy o„rinni egallaydi. O„z rivojining yangi bosqichida
matematik modellashtirish bilan uzviy bog„langandir. Obyektning matematik modeli
aniq matematik masala («model-masala») kabi kamida 2 guruh elementlarni o„z
ichiga oladi:
1) aniqlash kerak bo„lgan obyekt xarakteristikasi (noma‟lum kattaliklar)
- y =
(y
i
)
vektor komponentlari;
2) modellashtirilayotgan obyektga nisbatan hisoblanadigan tashqi o„zgaradigan
shartlar xarakteristikasi
- x = (x
i
)
vektor komponentlari.
“Model-masala” obyekt ichki parametrlari yig„indisi
A
ni ham o„z ichiga oladi.
X
va
A
bilan belgilanuvchi shart va parametrlar ekzogen (ya‟ni, modeldan tashqarida
Моddiy modellar real ob‟ektlarni
tabiiy va sun‟iy materiallar yordamida
aks ettiradi: bo‟r bilan doskaga yosish,
karton bilan maket tuzish, qlam bilan
formula yozish, metalldan aviamodel
yasash
.
Ideal modellar odamning fikrlash
jarayoni
bilan
chambarchas
bog‟langandir. Bunday modellar bilan
operatsiyalar miyada amalga oshiriladi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|