O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent Irrigatsiya va Qishloq Xo’jaligini Mexanizatsiyalash Muhandislari Instituti

НВ = НА + а – b


Tenglikning o'ng qismidagi A nuqta balandligi NA va shu nuqtadan olingan a sanoq yig'indisi


Нj = НA + а


ya'ni asbob ko'rish o'qining balandligi asbob gorizonti deyiladi.


НВ = Нj - а=АГ - b

Bundan nuktaning balandligi asbob gorizontidan shu nuqtada olingan b sanoq ayrilganiga teng.

Taxeometrik s'yomkaning moxiyati va vazifasi.

Taxeometr so'zi – grekcha so'zdan olingan bo'lib, tez o'lchash ma'nosini bildiradi. Taxeometrik s'yomkada, asosan, relefi notekis, maydoni uncha katta bo'lmagan, eni tor va bo'yiga cho'zilgan, tafsilotlari murakkab bo'lgan joylarning topografik s'yomkasini tuzish uchun qo'llaniladi. Bu s'yomka trigonometrik nivelirlashga asoslangan bo'lib bir vaqtning o'zida gorizontal burchaklar (biron-bir boshlang'ich yo'nalishga nisbatan), vertikal burchak va dalnomer bilan (oddiy doiraviy taxeometirlarda ipli dalnomer bilan) masofa o'lchaniladi. Bu s'yomka injenerlik inshootlarini loyihalash, qurilishi va foydalanishida ko'p qo'llaniladi.

Taxeometrik yo'llar.

Taxeometrik yo'l deb - hamma tomonlari, ular orasidagi gorizontal burchaklari, hamda har bir nuqtasidan yondosh nuqtalarga vertikal burchaklari o'lchangan joyda yasalgan ochiq yoki yopiq ko'pburchakka
aytiladi.

Poligon elementlarini o'lchash:



Taxometrik yo'lda dastlab mavjud topografik kartada joydagi geodezik asos punktlar orasida loyixalanadi. Joyga chiqib loyixalangan yo'l nuqtalarning o'rni tanlanadi, so'ngra tanlaggan nuqtalarning joydagi o'rni qoziq qoqib maxkamlanadi.

Xulosa
Injenerlik geodeziyasi o'z taraqqiyotida yangi ma'no kashf etdi,zamonaviy asboblarga, geodezik o'lchash va hisoblash usullariga ega bo'ldi. Boshqa ko'p injenerlik fanlar Injenerlik geodeziyasi yordamiga muhtoj. Injenerlik geodeziyasi juda ko'p muhim masalalar xal qilishda qo'llaniladi. Plan, karta, profillar, suv yig'iladigan maydonlar chegaralarini aniqlash, ularning yuzalarini hisoblash, suv omborlari, to'g'on quriladigan joylar o'rnini belgilash jismlar hajmini hisoblash, sug'orish va zah qochirish bilan bog'lik gidrotexnika inshootlarini qidiruv, loyihalash, qurish va ishlatish uchun nihoyatda zarurdir. Sanoat inshootlarni (zavodlar, fabrikalar, elektrostansiyalar va h.k.) temir va avtomobil yo'llarni, shahar va qishloq aholi punktlarni, aerodomlarni, yer osti inshootlar (metropoliten, shaxta, quvur yo'llarni) loyihalash va qurish uchun muhim masalalarni hal qilishda Injenerlik geodeziyasi fanini ahamiyati juda kattadir. Geodezik o'lchamlar suv omborlari va kanallarini loyihalash hajmlarini aniqlash, to'g'onlarning cho'kishi va siljishi jarayonini baholash kabi masalalarni hal qilishda ham ko'llaniladi. Injenerlik geodeziyasi fani yerni bo'lish, uni hisobga olish, ona zaminni muhofaza qilish, yerdan unumli foydalanish, yer kadastrini o'tkazish, tuproq, geobatonika va boshqa qidiruv ishlarini olib borishda keng

qo'llaniladi.

Foydalanilgan adabiyotlar rÿyxati

1. Muborakov X.M. Geodeziya. T, O'qituvchi, 2007
2. Norxo'jaev K.N. Injenerlik geodeziyasi. T,
O'qituvchi, 1984
3. Nurmatov E., O'tanov O'. Geodeziya.T, O'zbekiston,
2002
4. O'tanov O'. Geodeziya.T, Bilim, 2005