O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi
Yüklə 3,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qattiq eritmalar - bir jinsli suyuq eritmalarning qattiq holatga o‘tishi. Ximiyaviy birikmalar
|
Glossariy Metal qotishmalar - bir necha xil metallarni yoki metallarni metall bo‘lmagan jismlar bilan suyuqlantirib (yoki qizdirib) aralashtirish natijasida olingan murakkab modda. Qattiq eritmalar - bir jinsli suyuq eritmalarning qattiq holatga o‘tishi. Ximiyaviy birikmalar . Turli metallardan yoki metall va metallmas moddadan hosil bo‘lgan qotishma. Likvidus - lotin tilida suyuq. 62 Solidus – qattiq. Evtektika - suyuq qotishmadan bir vaqtda kristallanadigan ikki yoki undan ortiq kristall turlari hosil qiladigan mexanik aralashma. 6- MAVZU TEMIR UGLERODLI VA PO‘LATLARNING TURLARI, ISHLATILISHI. LIGERLANGAN PO‘LATLAR Reja: 1. Po‘lat to‘g‘risida umumiy ma’lumot. 2. Konstruksion po‘latlar 3. Uglerodli po‘latlar Temir-uglerod qotishmalariga bo‘lgan ehtiyojning tobora ortishi ishlab chiqarish usullarini takomillashtirish bilan birga xossalarini yaxshilash maqsadida olib borilayotgan izlanishlar qator muammolarni hal etdi va etmoqda. XIX asrning 30-yillarida rus injeneri P. A. Anosov dunyoda birinchi bo‘lib po‘latlarning strukturasini o‘rganishda mikroskopdan foydalandi. 1868 yilda D. K. Chernov po‘latlarni kritik temneraturalar vaziyatini va tarkibidagi uglerod miqdoriga bog‘liqligini va struktura o‘zgarishlar sabablarini aniqladi. Shu bilan birga D. K. Chernov G‘ye-S qotishmasining holat diagrammasini tuzish uchun dastlabki zarur muammolarni hal etdi. Shundan bir necha yil keyin fransuz olimi F. Osmond Le-Shatelye pirometri yordamida G‘ye-S qotishmalarining kritik nuqtalari vaziyatini aniqlab, strukturalarga nom berdi. Qotishmalarni ma’lum temneraturagacha qizdirilganda qattiq eritmalar hosil bo‘lishini ingliz olimi R. Austen, fransuz olimi Le-Shatelye, rus olimi A. A. Baykov va N. T. Gudsovlar aniqladilar. Golland olimi Rozebom va ingliz olimlari V. Yum-Rozeri, Austenlar D. Gibbsning fazalar muvozanat nazariyasidan foydalanib, G‘ye-S qotishmasining dastlabki holat diagrammasining birinchi variantini tuzdilar. 63 G‘ye-S qotishmalarinint holat diagrammasi butun dunyo olimlarining uzoq yillar davomida olib borgan ishlari natijasidir. Konstruksion po`lat asos haqida 1,2 foiz uglerod bilan temir va uglerod qotishmalari mavjud. Biroq, po`latlarning aksariyati kam 0,5 foiz uglerod o'z ichiga oladi. Eng po'lat temir uglerod tarkibi talab darajasiga kamayadi qadar qaragan temir bilan uglerod va boshqa begona moddalar oksidlovchi tomonidan amalga oshiriladi. po'lat ichiga qaragan temir aylantirish uchun eng tez-tez ishlatiladigan jarayon basic- kislorod jarayon. taxminan 30 foizi temir hurda uchun bu jarayon qaragan temir va qadar kislorod nayza joylashtirilgan qaysi bir barrel shaklli chidamli- astarli converter (Fig. 9,2) ichiga narxlanadi. lattani nayza Pure kislorod, temir oksidi hosil qilish uchun suyuq hammomida bilan reaksiyaga. po'lat uglerod keyin karbon monoksit tashkil qilish, temir oksidi bilan reaksiyaga: FeO + S> Fe + CO kislorod reaktsiya boshlanadi oldin darhol, shlaklar hosil upalari (ayniqsa ohak) nazorat miqdorda qo'shiladi. Bu jarayonda, po'lat uglerod tarkibi keskin bunday oltingugurt va fosfor (Fig. 9,3) kabi aralashmalarning konsentratsiyasi kamayishi bilan birga 22 daqiqa tushirib mumkin. Konverter dan erigan po'lat statsionar plastinalarni quyma yoki contin¬uously uzoq bo'limlar vaqti-vaqti bilan kesib qaysi uzoq plitkalar tashlanadigan bo'ladi. po'lat Bugun taxminan 96 foizi taxminan 4000 külçeler hali alohida-alohida otilishi bilan, doimiy tashlanadi. Shu bilan birga, xom po'latdan bir-yarim bunday arzimas avtomobillar va eski texnika, eski po'lat qayta ishlash tomonidan ishlab chiqarilmoqda. 17 Plain-carbon steels are essentially alloys of iron and carbon with up to about 1.2 per¬cent carbon. However, the majority of steels contain less than 0.5 percent 17 William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013 p377 64 carbon. Most steel is made by oxidizing the carbon and other impurities in the pig iron until the carbon content of the iron is reduced to the required level. The most commonly used process for converting pig iron into steel is the basic- oxygen process. In this process pig iron and up to about 30 percent steel scrap are charged into a barrel-shaped refractory-lined converter into which an oxygen lance is inserted (Fig. 9.2). Pure oxygen from the lance reacts with the liquid bath to form iron oxide. Carbon in the steel then reacts with the iron oxide to form carbon monoxide: FeO + S > Fe + CO Immediately before the oxygen reaction starts, slag-forming fluxes (chiefly lime) are added in controlled amounts. In this process, the carbon content of the steel can be drastically lowered in about 22 min along with a reduction in the concentration of impurities such as sulfur and phosphorus (Fig. 9.3). The molten steel from the converter is either cast in stationary molds or contin¬uously cast into long slabs from which long sections are periodically cut off. Today approximately 96 percent of the steel is cast continuously, with about 4000 ingots still being cast individually. However, about one-half of the raw steel is produced by recycling old steel, such as junk cars and old appliances. Ma’lumki, temirning uglerodli qotishmalarida uglerod, temir karbidi (G‘ye 3 S) yoki grafit tarzda bo‘lishi mumkin. Shunga ko‘ra, G‘ye-S qotishmalari temir karbit va temir-grafitli holat diagrammalariga ajratiladi. Amalda ishlatiladigan G‘ye-S qotishmalarida uglerodning miqdori 4,5—5% ortmagani uchun G‘ye-G‘ye 3 S qotishmalarining holat diagrammasini umumiy holda o‘rganish bilan kifoyalanamiz. Yüklə 3,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|