10
Muhammad G’aznaviyning Hindistonga qilgan yurishlaridan birida Nandanada
(32
o
shimoliy kenglikda) tog’ tepasiga chiqib, astrolyabiya, ya’ni burchak o’lchash
asbobi yordamida gorizont pasayish burchagini (1.2-rasmda α burchak) o’lchagan
.
Shu bilan birga, tog’ning balandligi (h) ni ham aniqlagan
(1.2-rasm).
Yer sharining radiusi quyidagi formula bilan aniqlangan.
R =
cos α
1 − cos α
∙ h (1.3)
Olim Abu Rayhon Beruniyning aniqlashicha, Yer meridianing 32
o
shimoliy
kenglikdagi 1
o
yoyning uzunligi 55,887 milga teng bo`lgan.Hozirgi o’lchovlar
birligida 110,275 km ga tengdir. Bizni zamonimizda kelib bu qiymat hisoblashlarga
ko’ra 32
o
shimoliy kenglikda meridian 1
o
yoyning uzunligi 110,88 km teng. Demak,
Abu Rayxon Beruniyning gradus o’lchash natijari o’z davri uchun juda aniq bo’lib
hisoblanadi.
XIX asr boshlarida turli mamlakatlarda astronomiya, geodeziya sohasida olib
borilgan ishlar yerning shakli ellipsoididan bir oz farq qilishini ko’rsatdi. Masalan,
buyuk olim Laplas Fransiya va boshqa davlatlarda olib borilgan gradus o’lchashlar
natijasini tahlil qilib, meridian 1
o
ning uzunligi ekvatordan qutblarga tomon bir
xilda kamaymasligini aniqladi. Shunga asoslanib yer o’ziga xos noaniq shaklga ega
ekan degan hulosaga kelindi.1873 yilda nemis fizigi I.V.Listing
Dostları ilə paylaş: 
