O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Davlat nivelirlash tarmog’iga oid ma’lumotlar 
Nive
li
rlas
h 
klas
si
 
P
oli
gon 
pe
rim
et
ri 
yoki 
yo’
lni
ng 
uz
unli
gi 
 
km
 
Ishlatiladigan 
nivelir  
Reyka  
Vizir nuri m 
Masofa 
farqi 
1 km yo’ldagi xato m 
Poli
gon 
bo
’yicha
 xa
to 
che
ki 
m 
 
T
ruba
sin
ing 
ka
tt
alas
hti
ris
hi 
 
S
il
ind
rik 
adil
ak 
bo’
lak 
qiym
ati
  
 
Uz
unli
gi 
m 
 
B
o’
lagi 
 
Ye
rda
n 
ba
landligi
  
Uzunligi  
S
tans
iyada
  
S
eks
iyada
  
Tasodifiy  
S
is
tema
ti
k
 
Normal   Chekli  
O’rtacha   Chekli  
I 
3000-
4000 
44
x 
12” 
3 
2 
tom
onli
 
nivelir
las
h 
 
shtr
ixi
  
0,8  
50 
- 
0,5 
1 
±1,0 
±2 
±0,2 
±3mm
√L
 
II 
500-600 
40-44
x 
12” 
3 
-“- 
0,5 
65 
75 
1 
2 
±2 
±4 
±0,2  ±5 mm
√L
 
III 
150-200 
30-35
x
 
15” 
3 
2 
tom
on
li 
sha
shka
li
  
0,3 
75 
100 
2 
5 
±4 
±8 
±0,8  ±10 mm
√L
 
IV 
100 
25-30
x
 
25” 
3 
-“- 
0,2 
100 
150 
5 
10 
±10 
±20 
±2 
±20 mm
√L
 

---

74 
 
Mahalliy  geodezik  tayanch  tarmoqlari  ham  planli  va  balandlik  tayanch 
tarmoqlariga bo’linadi. Mahalliy planli geodezik tayanch tarmoqlari, o’z navbatida 
analitik va poligonometrik tarmoqlarga ajratiladi. Aniqligiga qarab bu tarmoqlar 1 
va 2- bosqich poligonometrik va analitik tarmoqlarga ajratiladi. 
Mahalliy  balandlik  tayanch  tarmoqlari  geometrik  nivelirlash  uslubida  barpo 
qilinadigan texnik nivelirlash tarmoqlaridan iborat bo’ladi.  
6.4-jadvalda  shahar,  qishloq  territoriyalari  va  sanoat  qurilishi  maydonlarini 
tasvirga  olish  uchun  ularning  katta-kichikligiga  qarab  o’tkaziladigan  tayanch 
tarmoqlari haqidagi ma’lumotlar berilgan. 
 
Davlat geodezik tayanch tarmoqlarini zichlashtirish maqsadida o’tkaziladigan 
4-klass  triangulyatsiya  iqtisodiy  jihatdan  maqsadga  muvofiq  bo’lmasa,  masalan, 
ko’p  mablag’  sarflanadigan  baland  signallar  qurishga  to’g’ri  kelsa  yoki  cho’l 
 
6.4 -jadval 
Mahalliy tarmoqlarga oid ma’lumotlar 
Planga olinishi kerak 
bo’lgan territoriya ga 
O’tkaziladigan geodezik 
tayanch tarmoqlari 
Nivelirlash 
tarmoqlari 
Tasvirga olish 
tarmoqlari 
Davlat 
geodezik 
tayanch 
tarmoqlari 
Mahalliy 
tarmoqlar 
20000 va undan katta 
2,3,4, 
I va II 
II, III  va IV 
Teodolit yo’li 
5000 
dan 
20000 
gacha  
3,4 
I va II 
II, III  va IV 
1000 dan 5000 gacha  
4 
I va II 
III  va IV 
500 dan 1000 gacha 
4 
I va II 
IV 
250 dan 500 gacha 
- 
I va II 
IV 
100 dan 250 gacha 
- 
II 
IV 
100 gacha 
- 
- 
- 

---

75 
 
joylarda  signallar  qurish  uchun  materiallar  topilmasa  bu  tarmoq  o’rniga  4-klass 
poligonometrik tarmoq o’tkazilgani ma’qul.  
1 va 2-bosqich analitik shoxobchlar triangulyatsiya uslubida ochiq va o’r qir 
joylarda  triangulyatsiya  va  poligonometriya  punktlari  oralig’ida  o’tkaziladi.Ular 
ayrim punkt,  qator  uchburchaklar yoki bir necha uchburchaklardan iborat bo’ladi. 
Ko’pincha  ikki  bazis  oralig’ida  o’tkaziladigan  qator  uchburchaklar  qo’llaniladi. 
Qator  uchburchaklar  yuqori  klass  tayanch  tarmoqlarini  o’tkazish  vaqtida  aniq 
o’lchangan  bazisdan  boshlanib  yana  bazisga  bog’lanadi.  Ikki  bazis  oralig’idagi 
analitik  tarmoqlarda  uchburchaklar  soni  10  dan  ortiq  bo’lmasligi  kerak.  Ba’zan 
analitik  tarmoqlar  mustaqil  tarmoq  tarzida  o’tkazilishi  mumkin.  Bunda  ham  ikki 
bazis oralig’ida uchburchaklar soni 10 tadan ko’p bo’lmasligi shart. 
Analitik tarmoqlar uchburchakalarning ichki burchakli 30 
o
 dan kichik, 120
0 
dan 
 
katta  bo’lmasligi kerak. Uchburchak uchlari qilib, asbob o’rnatilishi mumkin 
bo’lgan va bir-biridan ko’rinadigan nuqtalar tanlanadi. Uchburchak uchlari geodezik 
belgilar  bilan  uzoq  vaqt  saqlanadigan  qilib  belgilanadi.  Analitik  tarmoqlar 
punktlarining  otmetkalari  IV-klass nivelirlash natijasida aniqlanadi (6.5-jadval). 
 
Shahar,  qishloq  territoriyalarida  va  sanoat  qurilishi  maydonlarida 
o’tkaziladigan  analitik  tarmoqlarga  yuksak  talab  qo’yiladi,  chunki  bunday 
joylarning yirik masshtabli topografik planini olishga to’g’ri keladi. Shahar, qishloq 
territoriyalari  va  sanoat  qurilishi  maydonlarida  yuksak  aniqlikdagi  tarmoqlar  ham 
o’tkazilishi mumkin. Bunday tarmoqlarda uchburchaklar ichki burchaklarining farqi 
 
6.5-jadval