O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

FSMU texnologiyasi uchun o’quv topshirig’i

1. 
   Kichik guruh uchun
   

Bosqich	Nima uchun karbon kislotalar kimyo fanini asosiy mavzularidan biri?
(F)Fikringizni bayon eting
(S)Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M)Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U)Fikringizni umumlashtiring

2. 
   Kichik guruh uchun
   

Bosqich	Nima uchun karboksil gruppa karboksilat gruppasiga aylanadi?
(F)Fikringiznibayoneting
(S)Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M)Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U)Fikringizni umumlashtiring

3. 
   Kichik guruh uchun
   

Bosqich	Nima uchun karbon kislotalar molekulalararo, ichki molekulyar vodorod bog’lari va suvli eritmalarda suv bilan vodorod bog’lari hosil qiladi?
(F)Fikringizni bayon eting
(S)Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M)Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U)Fikringizni umumlashtiring

4. 
   Kichik guruh uchun
   

Bosqich	Nima uchun chumoli kislota aldegid - kislota xossalarini namoyon qiladi?
(F)Fikringizni bayon eting
(S)Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
(M)Ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil kеltiring
(U)Fikringizni umumlashtiring

III. Tajriba natijalari va ularni taxlili

1. 
   An’anaviy usulda dars o’tish natijalari taxlili
   

Ta’lim jarayonida an’anaviy dars ko’proq o’qituvch faoliyatiga qaratilgan bo’lib, mavzuni yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat. An’anaviy darsda ta’lim jarayonida o’qituvchi turadi. Shuning uchun ham o’quvchilar ta’lim jarayoning passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar. Dars jarayonini samaradorligini oshirish maqsadida o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning faolligini oshirish uchun o’qitishning interfaol usullaridan foydalanish talab etiladi.
Men Norinkapa iqtisodiyot kollejida sinov tajriba tariqasida olgan bilimlarimga va ustozlarim boshchiligida dastlab kislorodli organik birikmalar mavzusi bo’yicha an’anaviy uslubda 98-M,102-S, 104-BH,105-KT guruxlarida dars o’tdim. An’anaviy darsda kitob, doska va plakatlar to’plamidan foydalandim. Bu usulda ko’proq ma’ruza, savol-javob, amaliy mashq kabi metodlardan foydalandim. Dars yakunida o’tilgan mavzu bo’yicha test sinovini o’tkazdim va quyidagi natijalar olindi.

Sinov tajriba natijalari

3.1.1-Jadval

№	An`anaviy uslubda o`tkazilgan darsdan keyingi test nazorati natijalari
	Guruhlar	O`quvchila r soni	86%- 100%	71%- 85%	55%- 70%	54% va undan past
1	98-M	29	6	9	13	1
2	102- S	31	5	10	14	2
3	104-BH	31	6	8	16	1
4	105-KT	30	4	8	16	2

Olingan natijalardan ko’rinadiki, an’anaviy darsda o’qituvchi faol bo’lsada, aksincha o’quvchilar darsda passiv ishtipok etishgan va o’zlashtirish to’la amalga

oshmagan. Sifat ko’rsatkich guruxlar bo’yicha 40 - 52% ni tashkil etadi. O’zlashtirmagan o’quvchilar har bir guruhda 1 yoki 2 tani tashkil etadi.

2. Interfaol usulda dars o’tish natijalari taxlili

Hоzirgi tа’lim tizimidа bilimlаrni egаllаshning yangi kоntsеptsiyasi - nоаn’аnаviy tа’lim tехnоlоgiyalаrning uslublаrini qo’lаshni tаqаzо etmоqdа.
Nоаn’аnаviy tа’lim - o’quvchilarni o’z kаsbigа qiziqtiruvchi, bilim dоirаlаrini kеngаytiruvchi, ulаrdа hоzirjаvоblik хususiyatlаrini tаrbiyalоvchi, fаоllаshtiruvchi vа ulаrning mustаqil fikrlаsh qоbiliyatini rivоjlаntiruvchi kаbi didаktik funktsiyalаrni bаjаrаdi. Tаjribаlаrdа tа’kidlаngаnidеk, аgаr mаshg’ulоt оdаtdаgi - fаqаt tinglаb o’tirishgа аsоslаngаn usuldа o’tkаzilgаndа, o’quvchilar ахbоrоtning ko’pi bilаn 20 - 40 fоizini o’zlаshtirgаn bo’lsа, ilg’оr pеdаgоgik yani interfaol usullаrdan fоydаlаnilgаndа esа, bu ko’rsаtkich 80-90 fоizgаchа оshgаnligi tаsdiqlаngаn.
Nоаn’аnаviy tа’limning sаmаrаdоrligi yanа shundаn ibоrаtki, uning qаtnаshchilаri yaхlit tizimli bilimgа egа bo’lаdi vа mustаqil - ijоdiy fikrlаsh qоbiliyatlаri rivоjlаnishi nеgizidа bo’lаjаk kаsbiy fаоliyatgа оid bоshlаng’ich ko’nikmаlаr shаkllаntirilib, o’quv-tаrbiyaviy jаrаyonni аmаliyot bilаn bеvоsitа bоg’lаb оlib bоrishni tа’minlаydi. Shuning uchun hаm u, rivоjlаntiruvchi o’qitishning yuqоri sаmаrаli usullаridаn biri bo’lib hisоblаnаdi.
Shuning uchun rivоjlаntiruvchi o’qitishning yuqоri sаmаrаli interfaol usullаridan foydalanib kislorodli organik birikmalarni mavzusi Norinkapa iqtisodiyot kollejida sinov tajriba tariqasida dars o’tildi va quyidagi natijalar olindi.

Sinov tajriba natijalari

3.2.1-Jadval

Interfaol usulda o`tkazilgan darsdan keyingi nazorat natijalari
Guruhlar	O`quvchilar soni	86%- 100%	71%- 85%	55%- 70%	54% va undan past
98-M	29	10	14	5	-
102- S	31	10	16	5	-
104-BH	31	11	14	6	-
105-KT	30	9	15	6	-

Interfaol usulda o’tilgan dars natijalari shuni ko’rsatadiki, o’zlashtirishning sifat ko’rsatkichi 81-85% ni tashkil etdi. O’zlashtirmagan o’quvchilar bo’lmadi. Demak, interfaol usulda qars o’tilganda o’quvchilarning barchasini mavzuni o’zlashtirishga erishganligini tajriba natijalari ko’rsatdi. O’z ustida ishlashga va fanga bo’lgan qiziqishlarini oshirar ekan. Jadvaldan ko’rinib turibdiki, “Klaster” usulida o’tilgan darsning samaradorligi oshgan va o’quvchilar mavzuni to’la o’zlashtira olganlar.

Ta’lim sohasini rivojlanishida investitsiyani roli

Bugungi kunda mamlakatimizning ta’lim tizimiga xorijiy investitsiyalarni jalb etish dolzarb vazifalardan biridir. Chunki respublikamizda barkamol yosh avlodni tarbiyalshda, uning har tomonlama yuksak saloxiyatli bo’lib rivojlanishida, ma’naviy boy, zamonaviy bilimga ega bo’lishida investitsiyalarni roli kattadir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2013-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzalarida takidlab o’tganlaridek:
“Biz oddiy bir haqiqatni doimo esda tutishimiz darkor. Ya’ni, sarmoyasiz taraqqiyot yo‘q, ishlab chiqarishni va umuman, mamlakatimizni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashni investitsiyalarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi”.[1,2]
Shuning uchun ham O’zbekiston iqtisodiyotining kelgusi taraqqiyoti, asosan investitsiyalarga bog’liqligini bugungi kunda deyarli har bir mutahasis va xo’jalik yurituvchi sub’ekt anglab yetganligini nazarda tutsak, hozirgi kunda respublikamiz iqtisodiyotiga investitsiyalarni, xorijiy investitsiyalarni kengroq jalb etish ularning mamlakatimizda o’tkazilgan iqtisodiy islohotlarni samarali ijrosini ta’minlashning muhim asosiga aylanganligi bilan bog’liqligini tushunib olish qiyin emas. Mamlakatni ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy rivojlanishida investitsiyalarning jumladan, xorijiy investitsiyalarning ahamiyati kattadir. Ma’lumki, har qanday davlat dunyodan ajralgan holda jahon tajribalarini o’rganmasdan, dunyoning yetakchi davlatlari ilm, fan va texnika sohasida erishgan yutuqlarni qabul qilmasdan rivojlanishi mumkin emas.
Shuninmg uchun ham 2013-yilda Investitsiya dasturini amalga oshirish doirasida mamlakatimizda 13 milliard dollar qiymatidagi kapital qo‘yilmalar o‘zlashtirildi, bu 2012-yilga nisbatan 11,3 foizga ko‘pdir.
Shu nuqtai nazardan horijiy investitsiyalarni jalb etmay, ayniqsa, yetakchi tarmoqlarda chet el investitsiyalari ishtirokini kengaytirmay turib, iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarni
zamonaviy texnika bilan qayta jihozlash hamda raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish mumkin emas. Mamlakat iqtisodiyotiga horijiy investitsiyalarni jalb etilishi uning iqtisodiy imkoniyatlarini kengayishini tezlashtirib, barcha sohalarda ichki imkoniyatlar va rezervlarni ishga solish, yangi texnika va texnologiyani, eksportbop tovarlarni o’zlashtirishga, ularni ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish orqali davlatimiz qudratini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Kelajagimiz bo’lgan yosh avlodni bilimli,yuksak salohiyatli qilib tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega bo’lgan ta’limni rivojlantirish uchun investitsiyalarni jalb etish kerakligi dolzarbdir.
Ma’lumki, O’zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi bilan ta’limni rivojlantirish uchun tub islohotlar amalga oshirildi.
Mazkur islohotlarning asosiy mohiyati, yosh avlodni har tomonlama rivojlanishi, ularning ma’naviy boy, yuksak salohiyatli, bilim, ko’nikma malakalarga ega bo’lishini nazarda tutadi.
O’quvchilarning bunday yuksak kamoli uzluksiz ta’lim – tarbiya jarayonining tashkil qilishiga, boshqarilishiga bog’liq bo’ladi. Har tomonlama rivojlangan shaxsning tarkib topishi uchun avvalo, ham ma’nan ham jismonan sog’lom bo’lishi , yuksak saviyadagi, sifatli ta’lim-tarbiya olgan bo’lishi kerak. Organik olam doimo taraqqiyotda bo’lar ekan, inson ham doimo izlanishda, tadqiqotda bo’ladi, yangiliklarni ochishga, hayot farovonligini yaxshilashga harakat qiladi. Shunday ekan, hozirgi zamon o’quvchilari ham fan asoslari bo’yicha chuqur bilim olish, fan yangiliklarini egallash, mustaqil fikrlash, ta’lim jarayonining faol ishtirokchisi bo’lishga harakat qiladi. O’quvchilarning qiziqishlarini orttirish, bilim olishga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish, ularning bilish faoliyatini faollashtirishda ya’ni talimning samaradorligini oshirishda ilg’or pedagogik texnologiyalar bilan informatsion texnologiyalarni uyg’unlashtirgan xolda innovatsion texnologiyalarni qo’llash dolsarbdir.
Shuning uchun ta’limning samaradorligini asosi bo’lgan zamonaviy ilg’or pedagogik texnologiyalarni rivojlantirish uchun investitsiyalarni jalb qilish amaliy ahamiyatga egadir.