O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 39,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə60/104
tarix26.09.2017
ölçüsü39,9 Kb.
#2123
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   104

 
169 
Iqtisodiyot  bilan  psixologiyaning  o'zaro  aloqasi  va  hamkorligi 
ham  yangilik  bo'lib,  ayniqsa,  bozor  munosabatlariga  bosqichma-
bosqich o'tish sharoitida iqtisodiy ong hamda iqtisodiy xulqning o'ziga 
xos namoyon bo'lish qonuniyatlarini o'rganishda ikkala fan teg xizmat 
qiladi. 
Yuqorida ta'kdlangan fan tarmoqlari psixologiyada bevosita uzviy 
aloqada  rivojlanadigan  fanlarning  asosiy  qismi  xolos.  Bugungi  kunda 
har  bir  fan  rivoji  uchun  inson  omilini  hisobga  olish  zarur  ekan, 
psixologiya  o'sha  barcha  fanlar  bilan  aloqada  va  hamkorlikda 
rivojlanadi.  Bu  tibbiyot,  qishloq  xo'jaligi,  kimyo  va  oziq-ovqat  ishlab 
chiqarish  sanoati,  huquq  va  madaniyatshunoslik  kabi  o'nlab  fan 
sohalaridir. 
Nazorat uchun savolllar: 
1.  Umumiy psixologiyaning prеdmеti. 
2.  Umumiy psixologiyaning ahamiyati. 
3. Umumiy psixologiyaning printsiplari. 
4.  Umumiy psixologiyaning kеlib chiqish tarixi. 
5. Psixologiyaning sohalari. 
6. Psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi

 
 
                                 
                                   
FAOLIYATNING PSIXOLOG TAHLILI 
 
T a ya n ch     s o' z     v a     i b o r a l a r : 
Faoliyat,  o'yin,  mehnat,  o'qish,  ta'lim,  motiv,  motivasiya, 
harakat, hatti-harakat.Malaka,  odat,  salbiy  odatlar,  ijobiy 
odatlar, harakatning avtomatlashuvi, faoliyat, shaxs. 
 
Extiyojlar  faollik  manbaidir.  Tirik  mavjudotlarning  atrofdagi  olam 
bilan  xayotiy  axamiyatga  molik  boglanishlar  bulishini  ta'minlaydigan 
faoliyati ularga xos yalpi xususiyat xisoblanadi. Faollik-bu tirik mavjudotda 
tashki  ta'sirotlarga  nisbatan"  uz  kuchi  bilan  javob  kilish"  kobiliyatining 
borligidir. 
 
Jonli  mavjudotni  muayyan  tarzda  va  muayyan  yunalishda  xarakat 
kilishga  undaydigan  extiyojlar  uning  faolligi  manbai  bulib  xisoblanadi. 
Extiyoj-jonli  mavjudotning  xayot  kechirishning  konkret  shart-
sharoitlariga  uning  karamligini  ifoda  etuvchi  va  bu  shart-
sharoitlarga nisbatan uning faolligini vujudga keltiruvchi xolatidir
 
Kishining  faolligi  extiyojlarning  kondirilishi  jarayonida  namoyon 
buladi. Xuddi shu urinda odamning faolligi shakllari bilan xayvonning xatti-
xarakatlari  faolligi  urtasidagi  tafovutlar  ayon  buladi.  Xayvon  uz 
extiyojlarining ob'yekti bulishi xamda unda ularni egallab olish uchun faol 
intilishga da'vat etishi extimoli borligini uzining tabiiy tuzilishiga (tanasining 
va  a'zolarining  tuziligiga,  instinktlarining  boyligiga)  kura  bamisoli  oldindan 


 
170 
bilishi  tufayli  faollik  bilan  xarakat  kiladi.  Xayvonlar  extiyojini  kondirilishi 
jarayoni  ularning  muxitga  yaxshirok  moslashuvini  ta'minlaydi.  Masalan, 
kunduz xatti-xarakatining tugma ravishda xosil bulgan programmasi uning 
kuruvchilik extiyojlarini kamrab kolmasdan, balki bu extiyojlarni kondirish 
ob'yektlari:  tugon  kuriladigan  daraxtlarning  navlari,  daraxtlarning  suvga 
yakinligi, "urmon kesish" usullari (kunduzlar daraxtning shoxi aynan suvga 
tushishini  muljallab,  uning  suvga  karshi  tomonini  kemiradi)  va  xokazolar 
xam aks etgan buladi. 
 
Shunday kilib, xayvonning extiyojlarida uning faolligi omili sifatida 
tabiatdan olingan buyum bevosita ishtirok etadi. 
 
Odamning  faolligi  va  faollikning  manbai  bulgan  insoniy  extiyojlar 
tamomila  boshkacha  manzara  kasb  etadi.  Kishining  extiyoji  uni 
tarbiyalash  jarayonida,  ya'ni  kishilik    madaniyati  olami  bilan 
yakinlashtirish  jarayonida  shakllanadi.  Tabiatdan  olinadigan  buyum 
shunchaki  oddiy  ulja,  ya'ni  fakat  biologik  ma'noga  ega  ovkat  tarzidagi 
buyum  bulmay  koladi.  Odam  kurollar  yordamida  buyumni  tarixiy 
tarakkiyot  maxsuli xisoblanmish xususiy extiyojlariga moslashtirilgan xolda 
tubdan  uzgartirishga  kodirdir.  Shuning  uchun  xam  kishining    uz 
extiyojlarini kondirish jarayoni ijtimoiy tarakkiyot bilan belgilanadigan 
faoliyat  shaklini  egallashning  faol,  muayyan  maksadga  yunaltirilgan 
jarayoni sifatida aloxida ajralib turadi. 
 
Extiyojlar  kondirilishi  jarayonida  rivojlanib  va  uzgarib  boradi.  Ular 
xozirgi  zamon  kishisida  uning  ajdodlarida  bulganiga  karaganda 
boshkachadir,  uning  avlodlarida  xam  boshkacha  buladi.  Kishining 
extiyojlarini  tula-tukis  kondirish  uni  xar  tomonlama  rivojlantirishning  eng 
muxim shartlaridan biri xisoblanadi, lekin bu yakkayu yagona shart emas, 
albatta. Buning ustiga kamolotga erishishning boshka shart-sharoitlari (va 
birinchi  navbatda  mexnat)  mavjud  bulmasa,  uz  extiyojlarini  osongina 
kondirish  imkoniyati  kishini  kupincha  inkirozga  uchratadi.  Mexnat  bilan 
yunaltirilmaydigan  tekinxurlik  extiyojlari  zid  xulk-atvor  (ba'zan  esa  jinoiy 
xatti-xarakat)ning  manbai  bulib  kolishi  mumkin  va  ayrim  kishilarda 
shunday bulmokda. 
 
Extiyojlarning turlari. Kishining extiyojlari xam ijtimoiy, xam shaxsiy 
xarakterga egadir. Bu, birinchidan, xatto shunchaki tor ma'nodagi shaxsiy 
xarakterga  ega  bulib  tuyuladigan  (masalan,  ozik-ovkat  bilan  boglik) 
extiyojlarni kondirish uchun xam ijtimoiy mexnat taksimotining maxsulidan 
(dasturxonga non seleksiyachilar, agronomlar, traktorchilar, kombaynchilar, 
elevatorlarning xodimlari,  tegirmonchilar,  novvoylar,  sotuvchilar  va boshka 
shu  kabi  odamlar  mexnat  gayrat-shijoatlarining  moddiylashgan  maxsuli 
sifatida kelib tushadi) foydalanilishida uz ifodasini topadi. Ikkinchidan, kishi 
uz  extiyojlarini  kondirish  uchun  mazkur  ijtimoiy  muxitda  tarixan  tarkib 
topgan  vositalar  va  usullardan  foydalanadi  xamda    muayyan  shart-
sharoitlarga  extiyoj  sezadi.  (Bir  parcha  gushtni  iste'mol  kilish  uchun  xech 
bulmaganda usha gusht tegishli usulda tayyorlangan bulishi lozim. Kishida 


Yüklə 39,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   104




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə