O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 39,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə62/104
tarix26.09.2017
ölçüsü39,9 Kb.
#2123
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   104

 
173 
 
Binobarin,  faoliyatning  birinchi  farkli  belgisi  shundan 
iboratki, u faollik manbai bulgan extiyoj sifatida yuzaga chikkan 
xolda faollikning yunaltiruvchisi bulgan anglanilgan maksad bilan 
boshkariladi. Ushbu eng muxim belgisini kayd etarkan, shunday 
deb yozgan edi: "Urgimchakning ishi tukuvchining ishini eslatadi, 
asalari  xam  mumdan  uya  yasab,  ba'zi  kishilarni-me'morlarni 
uyatga  koldiradi.  Lekin  eng  yomon  me'mor  xam  eng  yaxshi 
asalaridan  avvalo  shu  bilan  fark  kiladiki,  u  mmdan  uya 
yasashdan oldin, bu uyani miyasida kuradi. Mexnat prosessining 
oxirida  bu  prosess  boshlanmasdan  oldinrok  kishining 
tasavvurida, ya'ni fikran mavjud bulgan natija xosil buladi. Kishi 
asalaridan  tabiat  bergan  narsaning  formasini  uzgartirish 
bilangina    fark  kilib  kolmaydi;  tabiat  bergan  narsada  u  uz  ongli 
maksadini  xam  amalga  oshiradi,  bu  maksad,  konun  sifatida, 
kishining ish usulini va bu ishning xarakterini belgilab beradi va 
kishi uz irodasini ana shu maksadga buysundirishi lozim". 
 
Faoliyatning ana shu barcha jixatlari ongda aks etish 
darajasi va tulakonliligi tegishli faoliyatning anglanilganligi 
darajasini belgilaydi. 
Faoliyat - vokelikka nisbatan faol munosabat bildirishning shunday bir 
shaklidirki,  u  orkali  kishi  bilan  uni  kurshab  turgan  olam  urtasida  real 
boglanish  xosil  kilinadi.  Odam  faoliyat  orkali  tabiatga,  narsalarga,  boshka 
kishilarga ta'sir kursatadi. Faoliyatda u uz ichki xususiyatlarini ishga solib 
va  namoyon  kilib,  narsalarga  nisbatan    sub'yekt  sifatida,  odamlarga 
nisbatan  esa    shaxs  sifatida    gavdalanadi.  Uz  navbatida  ularning  javobiy 
ta'sirotini xis kilgan xolda, u shu yul bilan odamlarning, narsalarning, tabiat 
va jamiyatning xakikiy, ob'yektiv,  muxim xususiyatlarini bilib oladi.  Uning 
karshisida  narsalar  ob'yektlar  sifatida,  odamlar  esa  shaxs  sifatida  
gavdalanadi. 
 
Harakatlar va sa'i-harakatlar. Toshning ogirligini bilish uchun uni 
kutarib  kurmok,  parashyutning  chidamliligini  aniklash  uchun  esa  unda 
samolyotdan  sakrab  kurmok  kerak.  Kishi  toshni  kutarayotib  va 
parashyutda  tushayotib,  faoliyat  orkali  ularning  real  xususiyatlarini  bilib 
oladi.  U  ana  shu  real  xarakatlarni  timsoliy  xarakatlar  bilan  almashtirishi, 
ya'ni  "tosh  ogir"  deb  aytishi  yoki  parashyutda  tushish  tezligi  va 
treaktoriyasini  tegishli  formula  buyicha  xisoblab  chikishi  mumkin.  lekin 
xamisha  xam  ish  amaliy  faoliyat  birinchi  galda  turadi.  Ushbu  faoliyatda 
fakat tosh yoki parashyutning emas, balki kishining xam uz xususiyatlari (u 
nima  uchun  toshni  kutardi,  parashyutdan  foydalandi  va  xokazo)  xam 
namoyon  buladi.  Amalyot  kishining  nimani  bilishi  va  nimani  bilmasligini, 
uning olamda nimani kurayotgan va nimani  rad etayotganini belgilaydi va 
kursatadi.  Boshkacha  suzlar  bilan  aytganda,  u  kishi  psixikasining 


 
174 
mazmunini va uning  mexanizmlarini  belgilab  beradi va  shu  bilan  barobar 
ularni namoyon kiladi. 
 
Faoliyatga  yullagan  maksad,  odatda,  yo  kuprok,  yo  ozrok  darajada 
uzoklashgan  buladi.  Shuning  uchun  xam  unga  erishish  kishi  ana  shu 
maksad yulida xarakat kila borgan sari uning oldida paydo buladigan kator 
juz'iy vazifalarning kishi tomonidan izchilik bilan xal etila borishidan tarkib 
topadi. 
 
 
Faoliyatning  yolgiz  bitta  oddiy  joriy  vazifani  bajarishga 
yunaltirilgan nisbatan tugallangan  xar bir shunday kismi harakat 
deb ataladi
 
Kishining  narsalar  bilan  kiladigan  sa'i-xarakatlari  taxlili  shuni 
kursatadiki,  ularning  barchasi  xam,  tashki  rang  barangiga  karamasdan, 
koida  tarikasida  gavdaning,  oyoklarning  va  boshning  yordamchi  sa'i-
xarakatlari bilan birga kushilgan uchta oddiy kismdan-"olish", "kuchirish", 
"kuyib  yuborish"dan  tarkib  topadi.  Sa'i-xarakatlarning  xar  xil  turlarida  bu 
kismlar  uz  trayektoriyasi,  kanchalik  davom  etishi,  kuchi  tezligi,  sur'ati 
(ma'lum bir vakt mobaynida takrorlanish soni) bilan va ular tananing kaysi 
bir  kismi  bilan  bajarilishiga  karab  farklanadi.  Sifat  nuktai  nazaridan  sa'i-
xarakatlar  anikligi,  nishonga  tegishli,  epchilligi  va  uygunlashganligi  bilan 
belgilanadi

 
Harakatni 
boshqarish 
va 
nazorat 
qilish 
Sa'i-
xarakatlarning bajarilishi uzluksiz ravishda nazorat kilib va uning 
nxarakatning pirovard maksadi bilan takkoslangan xolda tugrilab 
(korrektirovka kilib) boriladi. 
 
 
 
Kishining  maksadi  kupincha  muayyan  vakt  ichida  
xarakatlar  yordamida  erishilishi  mumkin  bulgan  narsalardan 
iborat  buladi.  Demak,  maksad  miyada  faoliyatning  bulajak 
natijasining  timsoli, uzgarib turadigan andazasi tarzida namoyon 
buladi. Aynan usha orzu kilingan (extiyoj sezilgan) bulgusi andaza 
bilan  xarakatning  amaldagi  natijalari  takkoslanadi,  aynan  usha 
andaza  sa'i-xarakatlarning  shakl-shamoilini  belgilab  va  tugrilab 
turadi. Chunonchi, kishi suv ichish uchun stakanni olib, lablariga 
yakinlashtirganidagi  kabi  oddiy  bir  xolat  xam  uning  xarakatlari 
orzu kilingan natija (chankokni bosish), shuningdek kul stakanga 
chuzilishi  va  sungra  stakan  bilan  birga  lablarga  kadar  borishi 
andazalari  orkali  idora  kilinadi.  Bulgusi  xarakat  modellari  (sa'i-
xarakatlari  programmasi)  va  uning  natijasi  (maksadning 
programmasi)ni,  miyada  ushbu  xarakatning  uzini  oldindan  xosil 
kiladigan  andazalarni  fiziologlar  "xarakat  akseptori"  va  "oldindan 
aks  ettirish",  "xarakatlantiruvchi  vazifa"  va  "bulgusi  extiyoj 


Yüklə 39,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   104




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə