O’zbekiston respublikasi xalk ta`lim vazirigi ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat Pedagogika instituti Ta`biyattaniw-geografiya fakul`teti

Kimyo fanining rivojlanish davrlari. 
Kimyo fani atigi uch asr muqaddam tarkib topgan va hozirgacha bir necha asosiy davrlarni
o'tqazgan. O'rta maktab kimyo fanidan dars berishda bu davrlarni bilish lozim.
1. Tasviriy kimyo davri. XVIIIasr o'rtalarigacha bo'lgan, bunda qonun va nazariyalar bo'lmagan
unda chiqqan darslik ham "demonstratziya fani" deb nomlangan.
2. Tajribaviy-nazariy kimyo davri XVIIIasrning o'rtasidan to XIX asrning o'rtasigacha bo'lgan
davrdir. Bu davrda moddalar massasining saqlanish qonuni va boshqa amaliy ishlar paydo bo'ldi. Shu
davrda kimyoning eksperimental nazariy xarakteri kimyo o'qitish metodlarida ham aks etdi. Ilgari
qo'llanilib kelgan oddiy ko'rsatma metod o'rniga eksperimental metoddan foydalaniladigan bo'ldi.
Ammo o'sha davrda, kimyo keng o'zida metodologik kurash borligi munosabati bilan, anti-
materialistik g'oyalar kimyo o'qitishga ham kirib bordi. Metodik qarashlar o'ta ketgan emperizmning
zararli g'oyalari bilan zaharlandi.
3. Uchinchi davr kimyoda eng buyuk nazariy umumlashtirishlar davri XIX asrning o'rtasidan to
oxirigacha bo'lgan davr. Bunda Mendeleyev va Butlerov kitoblari chiqdi. D. Mendeleyevning
elementlar davriy sistemasi va A. Butlerovning kimyoviy tuzilish nazariyasi "Vvedenie k polnomu
izucheniyu organicheskoy ximii" butun organik kimyo o'quv kursining asosiy prinsipi bo'lishiga
qaramay uzoq vaqt rus maktablarida ham qo'llanilmay kelgan edi.
4. Kimyoda elektron tasavvurlar XIX asrning oxiridan taxminan XX asrning 20 yillarigacha
bo'lgan davr atomlar tuzilishining kashf etilishi bilan bog'liq. Bu davrda moddalarning xossalari
atomlar tuzilishi nuqtai nazaridan izohlab berildi: kimyoviy o'zgarishlarning mohiyati aniqlandi-
oksidlanish, qaytarilish, ionlanish, elektroliz va boshqa protzesslarning mohiyati oydinlashtirib berildi:
yangi atomlar, yangi sun'iy kimyoviy elementlar hosil qilindi va ishlatildi. Atomning ichki energiyasi
deb atalgan g'oyat katta energiya manbai topildi.
Yuqoridagi ilmiy kashfiyotlar xar hil idealistik ideyalarni tomirlariga bolg'a urdi va birdan bir
to'g'ri, tabiatning mohiyati hamda qonuniyatlarni aks ettiruvchi ideyalarni dialektik-materialistik
ideyalarni mustahkamladi.