O’zbekiston respublikasi xalk ta`lim vazirigi ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat Pedagogika instituti Ta`biyattaniw-geografiya fakul`teti

4-MAVZU:

DASTURLAR. ASOSIY VA QO’SHIMCHA MATERIALLAR. 
REJA: 
1. Kimyo dasturlari tarixidan
2. Asosiy va qo’shimcha materiallar
3. Davlat dasturlari tarixi. Hozirgi holat.
Revolyutsiyadan so'ng darslar dastursiz o'tqazilgan. 1920 yilda Lebedev (Moskva ) va
Verxovskiy(Sankt-Peterburg)lar tomonidan taxminiy umumdavlat dasturlari taklif etilgan. Ikkala
dasturlarda ham ayrim kamchiliklar bo'lgan. 1923 yild "GUS" (davlat o'quv kengashi) dasturi
tasdiqlangan, uning bir qismi kimyodan iborat bo'lgan. 1932 yilda stabil kimyodan dastur tasdiqlandi,
unda kimyo faninning o'quv materiali yilda bajariladigan o'quv soatlari va ular o'quvchilarning bilim
ola olish saviyasiga qarab joylashtirildi va shuning natijasida o'quvchilarga yetkaziladigan aniq-ravshan
bilimlar doirasi belgilandi. 1932 yilda V. Verxovskiy, L. Smorgonskiy, O. Gol'dfarb tomonidan
"Anorganik kimyo"dan birinchi stabil darslik chop etildi. Shundan keyingi davrlarda O'zbekistonda
sobiq Ittifoq tasdiqlagan dasturlar asosida darslar o'tqazildi. Mustaqil respublikamizda dunyo
yangiliklarini hisobga olib, kimyo dasturlari qaytadan qarab chiqildi va o'shalarni hisobga olib, yangi 7-
11 sinflarga mos dastur tasdiqlandi, bu esa o'z navbatida yangi darsliklar yozilishi va chop etilishiga
sababchi bo'ldi. Dastur tuzayotganda asosiy e'tibor moddalarning xossalari va bu moddalar bilan
bo'ladigan o'zgarishlarni izohlashga qaratilgandir. Moddalar bilan bo'ladigan o'zgarishlar esa shu
moddalarning tuzilishi va uni aks ettirishda atom-molekulyar ta'limot asos ekanligiga asoslangandir.
Kimyoviy tushunchalar kimyoviy elementlarni xarakterlaydigan ko'pgina konkret materialni o'z ichiga
oladi. Atom-molekulyar ta'limot hamda kimyoviy elementlar va ularning eng muhim birikmalari
to'g'risidagi ta'limotni hozirda D. Mendeleyevning davriy qonuni va davriy sistemasisiz tasavvur qilib
bo'lmaydi uni kimyo dasturining asosi qilib tanlangandir. Kimyo asoslarini tushuntirishda eng muhim
moddalar suv, xavo, temir, alyuminiy, mineral o'g'itlar, ko'pgina har kunlik hayotda qo'llaniladigan
moddalar asos qilib olingan, hamda ularni tushuntirishda boshqa fanlar ahamiyati ham ko'rsatilgandir.