O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti
Shaxsning shakllanishi va o`z o`ziga baho berish muammosi
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1.2.
Shaxsning shakllanishi va o`z o`ziga baho berish muammosi. Ushbu muammo yuzasidan psixologlar V.F.Safii, V.A.Alekseev, A.M.Prixojan, tadqiqotlar olib borishgan. Ularning tadqiqotlarida kuzatilishicha, o`smirlikdan o`spirinlikka o`tishda o`z o`zini tariflash ancha subyektiv, psixologik niqtai nazardan amalga oshiriladi. Agar VI- VIII sinflarda oq`uvchilar o`z his tuyg`ulari, kechinmalari haqida kam takidlashsa, yuqori sinflarda ko`pchilik o`quvchilar bu 14 haqida takidlaydilar. Bunda o`z xulq atvor va xarakterlarining o`zgaruvchanligi situativligi haqida ko`plab fikrlar bildirilgan. Yuqori sinflarda o`z o`zini baholash tashqi o`quv baholaridan ham bo`la boshlaydi. Ma`lum bo`lishicha , yosh katta bo`lgan sari o`z o`zini baholashga yo`nalish ortib boradi. O`spirinlik davrida shaxsning rivojlanishiga oid jarayonlarning asosiy xususiyatlari, avvalo o`z o`zini anglashning sezilarli o`sishi bilan bog`langan . Biroq bu anglash oddiygina o`sishdan iborat bo`lib qolmasdan u sifat jihatdan o`ziga xos xarakterga ega bo`ladi, bu hol o`z shaxsining ma`naviy psixologik xususiyatlarini , konkret hayotiy maqsadlar va intilishlar nuqtai nazaridan anglash va ularga baho berish extiyoji bilan bog`liq, o`spirinlarning o`z o`zini anglashidan xuddi shu tomonlari bilan farq qiladi. Xuddi ana shu narsa o`quvchida o`zining psixik hayotiga , o`z shaxsining sifatlariga, oz qobiliyatlariga chuqur qiziqish chuqur qiziqish uyg`otadi, xuddi shuning uchun ham o`z hatti - harakatlariga nazar tashlash, o`z his tuyg`ularini va kechinmalarni bilib olish extiyoji paydo bo`ladi. O`z o`zini anglash hayot va faoliyat talablaridan kelib chiqadi. Jamoadagi yangi vaziyat tevarak atrofdagilarda bo`ladigan yangicha munosabatlar o`quvchini o`z imkoniyatlarini baholashga, o`zining shaxsiy xususiyatlarini o`ziga nisbatan qo`yilayotgan talablarga javob bera olishi yoki javob bera olmasligi nuqtai nazardan anglashga majbur qiladi.Shunday qilib shaxsning o`zini o`zi baholashi shaxs kamolotining muhim ko`rsatkichidir . Odamnihg o `ziga o`zi qanday munosabatda bo`lishi unga atrofdagilarning qanday munosabatda bolishiga bog`liqdir. O`zini o`zi baholash shaxsning xal qiluvchi xususiyat, uning o`zagidir.O`zini o`zi baholash o`zini o`zi jamoadagi o`z faoliyati, o`z mavqei, uning boshqa a`zolariga o`zining munosabatini baholashni o`z ichiga oladi.Shaxsning faolligining jamoa faoliyatida ishtiroki, uning o`zini o`zi tarbiyalashga intilishi o`zini o`zi baholash dastavval individ faoliyati natijalari ta`sirida shakllandi. Bu natijalarni har doim atrofdagilar ham baholab boradilar. 15 Shuning uchun atrofdagilarning baxosi o`zini o`zini baholashni belgilab beradi.O`ziga bo`lgan tuyg`u boshqalarning unga bildirgan fikri tufayli shakllanadi va mustahkamlanadi.Agar atrofdagilar bolalarga hardoim hurmat bilan munosabatda bo`lishsa u ham o`zini haqiqiy hurmatga sazovor deb hisoblay boshlaydi. Aksincha, agar bolalarga muntazam iltifotsizlik ko`rsatilsa, asosiy etibor uning kamchiliklariga qaratilsa, unda o`zini o`zi haqida hurmatga sazovor emas, degan hulosa chiqaradi. Bunga nisbatan ham turlicha holat ham yuz berishi mumkin: Loqaydlik Beodoblik Tajavvuzkorlik O`zini o`zi baholash shakllanib, borgan sari ular atrofdagilarning fikridan, faoliyatning aniq natijalaridan tobora mustaqil bo`lib boradi. Barqaror o`zini o`zi baholash shakllari bo`lishi bilan u o`zini o`zi mustahkamlashish tamoiliga ega bo`ladi. U o`zini o`zi yuqori baholashiga ham, o`zini past baholashga ham taalluqlidir. Odamning o`zini o`zi baholash darajasi u hammaning o`rtasida bildiradigan fikr bilan ham , u samimiy ravishda o`zi haqida nimani o`ylashi bilan ham belgilanmaydi, balki muntazam ravishda o`ziga nisbatan qanday harakat qilishi bilan belgilanadi. Agar odam unga etiborsizlik qilishlariga o`ta hissiyotli bo`lsa, uning zaifliklari namoyon bo`lishi mumkin bo`lgan vaziyatlardan zo`r berib qochishga urinsa, uning ish qobiliyatini yomonlashtiradigan darajagacha orzularga berilsa, uning o`ziga ishonmasligi xususida xulosa chiqarish mumkin. Va aksincha hatto odam juda kamtar bo`lib tuyuladi, o`ziga o`zi ancha yuqori baho berish to`g`risida hukm chiqarish mumkin. Va aksincha hatto odam juda kamtar bo `lib tuyulsada, o`ziga o`zi, ancha yuqori baho berishi to`g`risida hukm chiqarish imkonini beradigan mezonlar ham mavjud bo`lsa, u atrofdagilarni haqoratlamay o`z nuqtai nazariga amal qiladi M.Rozenberg (1965-yil) 15-18 yoshdagi 5 mingdan ortiq yuqori sinf o`quvchilar 16 ini tadqiq qilish asosida o`zini yetarlicha hurmat qilmaydigan o`spirinlarda “men” obrazi va uni o`zi haqidagi fikrlarining beqarorligiga xos degan xulosaga kelgan. Amerikalik psixolog Govord Chkalon (1980) tadqiqotlarning ko`rsatishicha, o`zidan qoniqmaslik va o`zini yuqori baholash har doim past hurmatlashdan bo`lavermaydi. Real va ideal “men”ning mos kelmasligi o`z o`zini anglashni normal tabiiy natijasidir deb takidlaganlar. O`spirinlik yoshidagi o`zgarishlar maktab, oila, shaxslararo munosabatlardagi mavqeni yanada mustahkamlashning muhim omili hisoblanadi. Lekin yetakchi omil yangicha ta`lim muassasa o`quvchisi faoliyatining xususiyati, mohiyati va mazmunidagi tub burilishdir. O`spirinlarda avvalo o`zini anglashdagi siljish yaqqol ko`zga tashlanadi. Bu hol shunchaki o`sishni bildirmaydi, balki o`z shaxsiyatining ma`naviy-psixologik fazilatlarini, faol ijtimoiy turmush tarzining maqsad va vazifalarini anglashni, oqilona baholashni aks ettiradi. O`spirinda o`zining ruhiy dunyosini, shaxsiy fazilatlarini, aql-zakovatini, qobiliyati hamda imkoniyatini aniqlashga intilish kuchayadi. O`z xulq-atvorini jilovlash, his-tuyg`ulari hamda ichki kechinmalarini tushunish ishtiyoqi vujudga kela boshlaydi. O`spirindagi o`zini anglash turmush, o`qish, mehnat va sport faoliyatlari taqozosi bilan namoyon bo`ladi. Yangicha ta`lim muassasidagi odatlanilmagan vaziyatning shaxslararo munosabat va muloqot ko`lamining kengayishi o`zining aqliy, axloqiy, irodaviy his-tuyg`ularining xususiyatlarini oqilona baholash, qo`yilayotgan talablarga javob tariqasida yondashish o`zini anglashni jadallashtiradi. Bunday ta`lim tizimidagi o`quvchilarning o`zini anglashga aloqador xususiyatlari mavjud. Ular avval, o`zlarining kuchli va zaif jihatlarini, yutuq va kamchiliklarini, munosib va nomunosib qiliqlarini aniqroq baholash imkoniyatiga ega bo`ladilar. Agar o`smirda atrofdagi kishilarning oqilona baholashlari orqali aniq baholash yuzaga kelsa, o`spirinda bu holat boshqacharoq tarzda kechadi, unda o`z shaxsiy fazilatini, xulq-atvorini, aqliy va jismoniy mehnat faoliyatini tahlil qilish, qiyosiy baholash mayli kuchayadi. O`spirin o`smirga qaraganda o`z ma`naviyati va 17 ruhiyatining xususiyatlarini to`laroq tasavvur eta olsa ham, ularni oqilona baholashda kamchiliklarga yo`l qo`yadi. Natijada u o`z xususiyatlariga ortiqcha baho berib, manmanlik, takabburlik, kibrlanish illatiga duchor bo`ladi, sinf (kurs) va pedagoglar jamoalarining a`zolariga g`ayritabiiy munosabatda bo`la boshlaydi. Shuningdek, ayrim o`spirinlar o`z xatti-harakatlari, aqliy imkoniyatlari va qiziqishlariga past baho beradilar va o`zlarini kamtarona tutishga intiladilar. Akademik litsey, kasb-hunar kolleji o`quvchisining o`smirlik yoshi davridagi boladan boshqacha yana bir xususiyati − murakkab shaxslararo munosabatlarda aks etuvchi burch, vijdon hissi, o`z qadr-qimmatini e`zozlash, sezish va fahmlashga moyillikdir. Masalan, o`spirin yigit va qiz sezgirlik deganda nozik, nafis holatlarning farqiga borish, zaruratni tez anglash, xolisona yordam uyushtirishni, shaxsning nafsoniyatiga tegmasdan amalga oshirishni tushunadi. O`spirin o`zining ezgu niyatini baholashga jamoada o`z o`rnini belgilash nuqtai nazardan yondashadi, chunonchi “O`zim tanlagan mutaxassislikka yaroqlimanmi?” “Jonajon respublikamga, ota-onamga munosib farzand bo`la olamanmi?” “Jamiyatning taraqqiyotiga o`z ulushimni qo`sha olamanmi?” degan savollarga javob qidiradi. Shuni alohida ta`kidlash kerakki, o`quvchida o`zining fazilati to`g`risida yaqqol tasavvur hosil qilish uchun o`qituvchiga unga juda ustalik, bilimdonlik, ziyraklik bilan yordam berishi lozim. U o`zining do`stona, iliq munosabati bilan sinf jamoasi a`zolari e`tiborida ishonch, obro` qozonishi uchun har bir mulohazasida pedagogik-psixologik nazokatga rioya qilsa yigit va qizlarda ham o`z kuchiga, imkoniyatiga, qobiliyatiga, fahm-farosatiga ishonch hissini paydo qiladi. Ularda ustozga chuqur hurmat, minnatdorchilik tuyg`ulari uyg`onadi. O`spirin o`quvchida o`zini anglash negizida o`zini o`zi tarbiyalash istagi tug`iladi va bu ishning vositalarini topish, ularni kundalik turmushga tatbiq qilish ehtiyoji vujudga keladi. Lekin o`zlarining o`zini o`zi tarbiyalashi psixologiyasidagi mavjud nuqsonlarga barham berish, ijobiy xislatlarni shakllantirish bilan kifoyalanib qolmay, ularni kattalarga xos ko`p qirrali umumlashgan idealga mos ravishda 18 tarkib toptirishiga yo`naltirilgan bo`ladi. O`spirinlik davrida o`quvchilar o`zlarida eng qimmatli fazilatlarni, o`quv va malakalarni ongli, rejali, tartibli, izchil va muntazam tarkib toptirishga ehtiyoj sezadilar. Ma`lumki, mazkur toifadagi ta`lim muassasi o`quvchilari ma`naviy- psixologik qiyofaga ega bo`lish uchun oqilona o`lcham, mezon, vazifalarini bajaruvchi barkamol, mukammal timsol, namuna, yuksak orzu tasvirini qidiradilar. O`spirinlarda ideallar bir necha ko`rinishda namoyon bo`lishi va aks etishi mumkin. Masalan, ular taniqli kishilarning qiyofalari, badiiy asar qahramon timsolida o`zlarida yuksak fazilatlarni (sifatlarni) gavdalantirishni orzu qiladilar. Biroq yigitlar bilan qizlar o`rtasida ideal obrazini tanlashda katta farq bo`ladi. Masalan, qizlar ko`pincha mehnatkash ayolning, jozibali, nazokatli, iboli, iffatli jamoat arbobining, badiiy asar qahramonining xususiyatlari mujassamlangan qiyofalarni ideal darajasiga ko`taradilar. Ammo ayrim o`quvchilar tarixiy shaxslarning masalan, baquvvat yo`lto`sar, oq ofitser, quv josus va boshqalarning salbiy sifatlariga taqlid qilishga ham moyil bo`ladilar. O`spirin o`quvchilarning o`zini o`zi tarbiyalashi o`quv yurtidagi jamoatchilik tashkilotlarining, pedagoglar jamoasining tarbiyaviy ta`siri doirasida amalga oshishi shart. Zeroki, o`zini o`zi takomillashtirish jamoada munosib o`rin egallash, ijtimoiy burchni anglash va foydali mehnatga qiziqishga xizmat qilishi kerak. Kuzatishlar va hayot tajribalarining ko`rsatishi ba`zi hollarda ilk o`spirinlar o`zlarini qo`rqmas, jasur qilib ko`rsatishga, noo`rin xatti-harakatlarga moyil bo`ladilar, qaltis yo`llar bilan o`z irodalarini tarbiyalashga intiladilar, goho hayotlarini xavf ostida qoldirishgacha borib yetadilar. Shuning uchun ularga sun`iy usullar va vositalar yordamida qiyinchiliklarni bartaraf qilish mumkin emasligini tushuntirish kerak. Shuningdek, ularni oqilona, maqsadga muvofiq samarali usullardan foydalanish yo`llari bilan tanishtirish, haqiqiy chiniqish malakalari bilan qurollantirish yaxshi natija beradi. Akademik litsey, kasb-hunar kolleji o`quvchilari ma`naviy xislatlarga, axloq normalarining mohiyatiga jiddiy munosabatda bo`ladilar. Ular axloqiy turkumlar, 19 birliklarning mazmunini, chuqur anglay boshlaydilar, har qaysi axloqiy tushunchaning nozikligi va ko`p ma`noligini bilishga harakat qiladilar. Masalan, burch, vijdon, g`urur, qadr-qimmat, faxrlanish, mas`uliyat, ornomus kabi tushunchalarni chuqur tahlil qila oladilar. Lekin ularning hammalarini bu axloqiy tushunchalarni yaxshi anglaydilar, deb bo`lmaydi. Shunga ko`ra, to`g`ri axloqiy qarashlar, tasavvurlar tarkib topishi uchun adolatli turmush tarzining o`zi yetarli, deyish mumkin emas. Va pedagog xotirjamlikka yo`l qo`ymasligi, sog`lom muhit yaratish, barqaror shaxsni tarkib toptirish uchun doimo izlanishi zarur. Shuningdek, maktabda, kollejda tarbiya ishlari izchil olib borilmasa, yigit va qizlarda chinakam, barqaror e`tiqodlar shakllanmaydi. Ilk o`spirinlarda axloqiy tushunchalarni oqilona shakllantirish lozim, ularga nojo`ya xulq-atvor, chet el filmlarining mazmuni ma`naviyatga va ruhiyatga salbiy ta`sir etishini tushuntirish zarur. Ijtimoiy hayotda uchraydigan yaramas yurish-turishlarga, illatlarga zarba berish, ularning ta`siridan yigit va qizlarni asrash pedagoglar jamoasining muhim vazifasi hisoblanadi. O`spirinlarda balog`atga yetish tuyg`usi takomillashib borib, o`zining o`rnini belgilash va ma`naviy dunyosini ifodalash tuyg`usiga aylanadi. Bu hol uning o`zini alohida shaxs ekanligini, o`ziga xos xislatini tan olinishiga intilishida aks etadi. Bunga esa moddalarga mayl qo`yish, murakkab tasviriy san`atga, musiqaga, kasb- hunarga, tabiatga qiziqishni namoyish qilish yaqqol dalildir. SHuni alohida ta`kidlash kerakki, o`spirin yoshidagi qizlar katta yoshdagi kishilarning ta`siriga osonroq beriladi. O`spirin yigitlar esa kattalardan ko`ra tengdoshlari ta`siriga ko`proq beriladilar. Shuning uchun maxsus o`quv yurti o`quvchisi shaxsining tarkib topishiga maktab muhiti xususan sinf jamoasi, rasmiy va norasmiy tengqurlar guruhi kuchli ta`sir etadi. Sinf, kurs jamoasi umumiy maqsadni belgilashga, jamoa a`zolari o`rtasidagi munosabatlar o`rnatishga, shaxsiy va jamoatchilik munosabatlar rivojlanishiga imkoniyatlar yaratadi. Sinf va maktab jamoalari ta`sirida matonatlilik, jasurlik, sabr-toqatlilik, kamtarlik, intizomlik, halollik, hamdardlik kabi fazilatlar takomillashadi va xudbinlik, 20 loqaydlik, munofiqlik, laganbardorlik, dangasalik, qo`rqoqlik, g`ayrlik singari illatlarning barham topishi tezlashadi. Jamoa a`zolari o`rtasidagi ahillik, birlik, yagona maqsadga intilish, iliq psixologik muhit mavjud salbiy xatti-harakatlarni yo`qotish uchun xizmat qiladi. Kollej o`quvchilari shaxsining shakllanishi jarayonida jamoat tashkilotlari alohida ahamiyat kasb etadi. Ularning yuksak talablar qo`yishi natijasida ilk o`spirinlarda faollik, tashabbuskorlik, mustaqillik, qat`iyatlilik, mas`uliyatlilik, tanqidiylik singari fazilatlar barqarorlashadi. Mazkur tashkilotlap ilk o`spirinlardagi g`oyaviy- siyosiy, vatanparvarlik, jamoachilik, insonparvarlik, o`zaro yordam, hamkorlik tuyg`ularini mukammal bosqichga ko`taradi. Ana shularni kuzatib tadqiq etgan psixolog L.I.Umanskiy tashkilotchilik qobiliyati o`zaro uzviy bog`liq quyidagilardan iboratligini ta`kidlaydi: 1) tashkilotchilik tuyg`usi (psixologik topqirlik, kashfiyotchilik, nazokat, amaliy aql-idrokda o`z ifodasini topadi); 2) tengdoshlariga emotsional-irodaviy ta`sir ko`rsatish imkoniyati (muammolar yechimiga jalb qilish, ularning kuch-g`ayratini biriktirish); 3) tashkilotchilik faoliyatiga moyillik (emotsional his-tuyg`u, ijobiy munosabat, faollik ko`rsatish, qat`iy qiziqish va hokazolar); L.I.Umanskiyning fikricha, ilk o`spirin namunali tashkilotchi bo`lishi uchun unda quyidagi xislatlar bo`lishi kerak: a) axloqiy xislatlar − jamoatchilik, samimiylik, tashabbuskorlik, faollik, mehnatsevarlik; b) irodaviy xislatlar − matonat, qat`iyat, mustaqillik, tashabbuskorlik, batartiblik, intizomlilik; v) emotsional xislatlar − xushchaqchaqlik, tetiklik, hazilkashlik va yangilikni his etish, o`z kuchiga ishonch, optimizm va boshqalar. O`spirinlarning yana bir muhim xislati ularda yuksak darajadagi do`stlik, o`rtoqlik, ulfatchilik, muhabbatning vujudga kelishidir. Shu his-tuyg`ular yigit va qizlarning ma`naviyati va psixologiyasida qanday tus olishiga qarab, tarbiyaviy chora va 21 tadbirlarni amalga oshirish yaxshi natija beradi. Sinfdagi hamkorlik faoliyatida o`zaro yordam hamjihatlilik, intilish va manfaatlar birligiga asoslangan o`rtoqlik munosabatlari yuzaga keladi. O`rtoqlik munosabatlarining yuksak cho`qqisi do`stlik hissida namoyon bo`ladi. Do`stlik hissi o`rtog`iga mehribonlikda u bilan uchrashish va suhbatlashish, o`z fikr va hissiyotlari bilan o`rtoqlashishda ko`rinadi. Haqiqiy do`stlik hissi o`zaro talabchanlik bilan bog`liq bo`lib, xatolarni birgalikda tuzatishda ifodasini topadi. Yigit bilan qiz o`rtasida muhabbat tuyg`usi vujudga kela boshlaydi. Muhabbatning quvonchli lahzalari, iztirobli kechinmalari ikkala yoshning ruhiyatini egallaydi va tobora chuqurlashib boradi, ular uchun dastlabki hayot sinovi vazifasi bo`ladi. Mazkur his-tuyg`u o`spirinlarning o`zaro yaqinligi, hayotga qarashlari, qiziqishlari, didlari va ezgu niyatlarining umumiyligi hamda butun umrga ahillik, ittifoqlik umidini bag`ishlagan shodlik bilan xarakterlanadi. Ilk o`spirin o`quvchilarda tabiat, san`at, adabiyot, madaniyat, ijtimoiy hayot go`zalliklarini payqash, idrok qilish, sevish, ulardan ta`sirlanish, ma`naviy ozuqa olish xislatlari paydo bo`ladi. Ularning psixologiyasida mayin sado, yoqimli nido, qalbni to`lqinlantiruvchi musiqa, nozik his-tuyg`u, ezgulik hislari, mayllari kuchayadi. Ayniqsa, estetik hislar ularning ma`naviyatidagi qo`pol, noxush, xunuk va yoqimsiz qiliqlarning yo`qolishiga yordam beradi. Lekin bundan o`spirinlar jo`shqin, keskin, shavq va zavqli damlardan butunlay voz kechadilar, degan ma`no kelib chiqmaydi. Shunga qaramay, ilk o`spirin yigit va qizlar orasida estetik tuyg`usi to`la shakllanmagan, noto`g`ri tasavvurga ega bo`lgan shaxslar ham uchraydi. Ularda estetik his-tuyg`u o`ziga xos qarashlar va nuqtai nazarning o`sishida ilm-fan va texnikaning rivoji, tafakkurning takomillashuvi, taqlidchanlik muhim rol o`ynaydi. Buning uchun muayyan reja asosida turli muzeylar ko`rgazma va konsert zallariga, kino, teatr, radio va telestudiyaga sayohatlar uyushtirish maqsadga muvofiqdir. Mazkur o`quvchilarning o`quv mashg`uloti o`z xususiyati va mazmuni bilan boshqa yosh davridagi o`quvchilarning ta`lim jarayonidan tubdan farq qiladi. 22 O`quv rejasi va dasturining murakkablashuvi, yangi fanlar va fakultativ kurslarning kiritilishi o`zlashtirishni nazariy tafakkur yordamida amalga oshirishni taqozo etadi. Ana shu sababli ularning munosabati ham o`zgaradi, ularda fanlarga turlicha munosabatlar shakllana boshlaydi. O`quvchilarning fanlarga munosabatlari asosan qaysi fanning inson dunyoqarashidagi roliga faoliyatidagi va ijtimoiy ahamiyatiga amaliy xususiyatiga o`zlashtirish imkoniyatiga va uni o`qitish metodikasiga bog`liq bo`ladi. Ushbu yoshda bilishga qiziqish amaliy xususiyat kasb eta boshlaydi. Masalan, bu qiziqish ijtimoiy-siyosiy masalalarga, texnikaga, tabiatga, osmon jismlariga, jamiyatshunoslikka, huquqiy muamolarga, sport va hokazolarga yo`nalgan bo`ladi. Ularning to`garaklarda faol qatnashishi qobiliyat va aqliy imkoniyatlariga qarab amalga oshadi. O`spirinlarda sezgirlik, kuzatuvchanlik, takomillashib boradi, mantiqiy xotira, eslab qolishning yo`l va vositalari esa ta`lim jarayonida yetakchi rol o`ynay boshlaydi. Ular topshiriqlarni bajarishda uning ma`nosi hamda mohiyatini to`la anglab ish tutadilar, eslab qolish, esda qolish, esga tushirish jarayonlarning samarali usullaridan unumli foydalanadilar. Bu jarayonlar muvaffaqiyatli amalga oshishini ta`minlovchi diqqatning sifati va miqdori o`zgaradi. Diqqatni ko`chirish va taqsimlash sezilarli rivojlanadi, boshqalarning nuqtai nazariga e`tibor berish, ularning nutqini tinglash, yozib olish, mulohaza yuritish mahorati oshadi va aqliy qobiliyati takomillashadi. O`spirinlarning tafakkuri tobora faol, mustaqil va ijodiy xususiyatlarga ega bo`lib boradi. Lekin ularning fikr yuritishida birmuncha ob`ektiv va sub`ektiv kamchiliklar uchraydi. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|