O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika kafedrasi navoiy 2007 Ushbu matn qo’llanma bakalavriat ta`lim standartlariga kiritilgan «Pedagogik texnologiya asoslari»

Pedagogik texnologiya asosidagi muayyan darsning loyihasini tuzish ketma-ketligi quyidagicha tavsiya qilinadi:

• o’quv predmetining ishchi dasturiga asosan o’qituvchining o’quv va tarbiya maqsadlarini shakllantirish;

• tayanch o’quv savollarini bloklarga ajratish(2 soatlik darsga 2-5ta);

• har bir o’quv savoli bo’yicha o’quvchilarning vazifalarini shakllantirish, unda quyidagilar ifodalanadi: 1) O’quvchi maqsadga erishgandan so’ng qiladigan hatti-harakati bilan tasvirlanuvchi fe`li orqali o’xshash o’quv maqsadi shaklida yoki 2) B.Blum taksonomiyasi o’quv maqsadlarining asosiy tushunchalari (bilish, tushunish, qo’llash, tahlil qilish, majmualash, baholash) shaklida;

• har bir vazifa bo’yicha shug’ullanish va mashqlar uchun o’quv materiallarini mustahkamlashni ta`minlovchi vazifalar (savollar, masalalar, test topshiriklari) tuzish (odatda baholanmaydi );

• har bir tayanch o’quv mavzusi bo’yicha tarkibida og’zaki, yozma test savollari bo’lgan yakuniy nazorat topshiriqlari majmuini tuzish, ushbu majmua mavzularini mahsuldor va namoyish darajasida o’zlashtirilganligini baholay olish zarur;

• ko’zlangan maqsadga kafolatli erishuvni ta`minlovchi ishchi dasturini, o’qituvchi va o’quvchi maqsadi hamda nazorat savollariga mos ravishda dars mazmunini ishlab chiqish;

• o’qituvchi va o’quvchilar faoliyatining uzviyligini ta`minlagan holda darsning borishini loyihalash (asosiy joylarini);

6-Mavzu: PEDAGOGIK TEXNOLOGIYANING TARKIBIY QISMLARI, LOYIHALASH KETMA-KETLIGI.

R e j a

1. Yangi pedagogik texnologiyaning metodik asoslari, pedagogik texnologiyani ishlab chiqish bosqichlari.

   
   

2. Pedagogik tizim nazariyasi.

   
   

3. Didaktik masalalar va pedagogik texnologiyaning o’zaro munosabatlari.

   
   

4. O’quv materiallarini o’zlashtirish darajalari.

   
   

5. O’quvchi-talabalar bilimini baholash mezonlari.

   
   

Modellashgan pedagogik texnologiyani ishlab chiqish tartibi quyidagi ketma-ketlikdagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: analitik, konseptual, maqsadli, mazmunili va jarayonli.
Pedagogik texnologiyani ishlab chiqishning analitik bosqichida, kadrlar tayyorlash milliy dasturi va kadrlar tayyorlash milliy modeli, o’quv predmetlari bo’yicha davlat ta`lim standartlari, ulardan kelib chiqadigan xulosalar va yosh avlodning har tomonlama rivojlanishiga yo’naltirilgan ta`lim mazmunini tanlash holatlari, tegishli mashg’ulotning umumiy, aniq maqsadga erishish uchun ta`limning tashikliy shaklini tanlash hisobga olinadi.
Pedagogik texnologiyani ishlab chiqishning konseptual bosqichida ta`lim konsepsiyalari, ta`lim tizimi bosqichlarida nazarda tutilgan asosiy g’oyalar, ifodalangan xulosalar hisobga olinadi. Modelning tarkibiy tuzilishi umumiy o’rta ta`lim, akademik lisey, kasb-hunar kolleji, bakalavriat, magistratura, umuman sosiumning tarkibi sifatida ifodalanadi. Bu ayniqsa, bosqichli ta`lim tizimining alohida elementlari uchun xarakterlidir.
Pedagogik texnologiyani ishlab chiqishning maqsadli bosqichida ta`lim muassasasi (o’rta maktab, akademik lisey, kasb-hunar kolleji, institut yoki universitet)ning uzoq muddatga mo’ljallangan maqsadi, ta`lim sohalari va shu blokdagi alohida o’quv predmetlarining istiqboldagi maqsadi, shuningdek alohida olingan o’kuv predmeti tarikbidagi aniq bir blokning ifodalanish maqsadi hisobga olinadi.
Pedagogik texnologiyani ishlab chiqishning mazmunli bosqichida ta`lim sohalari, shuningdek shu blok tizimidagi o’quv predmetlari mazmunini tanlash tamoyillari va mezonlari aniqlanadi. Bloklar hamda ular tarkibidagi alohida elementlarning, ya`ni aniq o’quv predmetlarining mazmuni alohida olingan maqsad bilan bog’liq tarzda identifikasiyasi o’kuv predmetlari mazmunini tashkil etadigan yirik mavzularda aks etishi kerak.
Pedagogik texnologiyani ishlab chiqishning jarayonli bosqichida o’qituvchining vazifalari, shuningdek o’quvchilarning o’quv faoliyatini bajarishlariga yo’naltirilgan ta`lim turi namoyon bo’ladi. Bu jarayonning pedagogik texnologiyasida, o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro munosabatlarida demokratiyaga alohida o’rin beriladi.
Pedagogik texnologiya amaliyotga joriy etish mumkin bo’lgan (etiladigan) pedagogik tizim loyihasi ekanligi haqida oldingi mavzularda to’xtalib o’tgan edik. Unda pedagogik tizim o’zi nima? Uning tarkibi qanday? degan savollarga javob qidirsak.
Pedagogik tizim ma`lum shaxs sifatlarini shakllantirishga tartibli, aniq maqsadni ko’zlab va oldindan o’ylab pedagogik ta`sir etishni vujudga keltirish uchun zarur bo’lgan o’zaro bog’liq vositalar, usullar, jarayonlar yigindisidir. Har bir jamiyatda shaxsni shakllantirish maqsadi belgilab olinadi va unga mos pedagogik tizim mavjud bo’ladi. Agar maqsad o’zgarsa mavjud tizim ham o’zarishi muqarrardir. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» o’z mustaqil fikriga ega bo’lgan, har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashni asosiy maqsad qilib qo’ydi. N.Saydahmedov ta`kidlaganidek : «Milliy dastur bizda ta`lim va tarbiya sohasida davlat buyurtmasi sifatida qabul qilinayapti»¹. Davlat buyurtmasi esa ta`lim va tarbiyaning umumiy maqsad va vazifalarini belgilab beradi.
Pedagogik tizim o’zaro bog’liq bo’lgan quyidagi invariativ elementlardan tashkil topadi:

1. O’quvchilar (talabalar).

   
   

2. Ta`lim-tarbiya maqsadlari.

   
   

3. Ta`lim-tarbiya mazmuni.

   
   

4. Didaktik jarayon.

   
   

5. Tashkiliy shakllar.

   
   

6. Pedagog yoki O’TV

   
   

Chizmada quyidagicha ifodalanadi.

1

2

3

4

5

6