O’zbekiston Respublikasi Xalq

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

71 
 
 
 
TEST SAVOLLARI 
1. О‘quvchilarni jazolash xillari? 
A) Ogohlantirish, tanbeh berish, vazifalar yuklatish, rag‘batlantirish; 
B) Darsdan chiqarib qо‘yish; 
S) Tikka turg‘izib qо‘yish; 
D) Vazifani ma’lum vaqt ichida sо‘rash. 
2. О‘qituvchining ish rejasi qaysi vaqtlarda mо‘ljallangan bо‘ladi? 
A) Yillik, yarim yillik, choraklik 
B) Bir xaftalik; S) Bir kunlik; D) Bir soatlik. 
3. Konspekt nima uchun kerak? 
A) О‘qituvchining darsga tayyorgarlik belgisi; 
B) О‘qituvchi uchun yо‘riqnoma; 
S) О‘qituvchi uchun shpargalka; 
D) Dars uchun kо‘mak. 
4. Tarbiyaviy soatlar nima uchun kerak? 
A) Sinf о‘quvchilarining davomati, о‘zlashtirishi, tartib-intizomi oilaviy
ishlardagi ishtiroki muhokama qilinadi; 
B) Tadbirlar о‘tkazish uchun; 
S) Shanbaliklarda qatnashish; 
D) Davomat uchun. 
5. Sinf raxbarining qanday ish yuritish hujjatlari bо‘ladi? 
A) Tarbiyaviy, ota-onalar bilan ishlash; 
B) Sinf о‘quvchilari haqida umumiy ma’lumot 
S) Past о‘zlashtirmovchilar; 
D) Ota-onalar bilan о‘tkaziladigan tadbirlar. 
 
 
 

---

72 
 
 
III-BOB. BIOLOGIYANI O’QITISH METODLARI VA 
ULARNING TASNIFI 
11-§ BIOLOGIYANI О‘QITISHDA FOYDALANILADIGAN 
METODLAR
HG‘
 
Ma’lumki, ta’lim jarayoni о‘quvchilarning bilim olish, kо‘nikma va 
malakalarni egallash, ularning ilmiy dunyoqarashi, ijodiy izlanishlarini 
rivojlantirish maqsadiga yо‘g‘rilgan о‘qituvchi va о‘quvchilarning о‘zaro 
hamkorligi sanaladi. Boshqacha aytganda, ta’lim mazmunining о‘qitish metodlari 
yordamida о‘zlashtirilishiga erishishdir.
Metod 
sо‘zi umumiy ma’noda muayyan maqsadga erishish usulidir. О‘qitish 
metodlari tom ma’noda о‘qituvchining bilimlarni о‘quvchilar ongiga yetkazish va 
ayni paytda ularni о‘quvchilar tomonidan о‘zlashtirib olish usulidir. Didaktikada 
о‘qitish metodlari quyidagi metodologik va nazariy qoidalarga asosan ta’riflanadi: 
О‘qitish metodi о‘qitish jarayonining о‘ziga xos pedagogik sharoitida obektiv 
reallikni bilish metodlarining ifodasi sanaladi, ya’ni о‘qitish metodlari yordamida 
о‘quvchilarning bilish faoliyati tashkil etiladi va boshqariladi. 
О‘qitish metodlari о‘quvchilarni о‘qitish, tarbiyalash va rivojlantirish 
maqsadida qо‘llaniladi. Bu ularning asosiy funksiyalari sanaladi, shuningdek, 
mazkur metodlarning undovchi, rag‘batlantiruvchi, uyushtiruvchi va nazorat 
qiluvchi funksiyalari ham mavjud. 
О‘qitish metodlari yagona ta’lim jarayonining ikkita subekti bо‘lgan 
о‘qituvchining 
pedagogik 
va 
о‘quvchilarning 
о‘quv-bilish 
faoliyatini 
uyg‘unlashtiruvchi, hamkorligini ta’minlovchi faoliyat usulidir. О‘qitish metodlari 
о‘qitishning moddiy vositalari bо‘lgan darslik, kо‘rgazmali, didaktik va tarqatma 
materiallar bilan uzviy bog‘langandir. О‘qitish metodlari aniq о‘qitish usullaridan 
tarkib topadi va pedagogik jarayonga qо‘llaniladi. 
О‘qitish metodlari о‘zaro bog‘langan faoliyat usullari sifatida darsning 
barcha bosqichlari, tashkiliy qism, о‘quvchilarning bilish motivlarini faollashtirish, 

---

73 
yangi mavzuni о‘rganish, о‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va 
boshqarish, о‘kuvchilarning о‘zlashtirgan bilimlarini nazorat qilish va baholash, 
olingan natijalarni tahlil qilish, uy vazifasini berishda foydalaniladi. 
Darsda о‘kitish metodlari doimo muayyan birikma holida qо‘llaniladi. 
Darsning har bir bosqichida metodlarning u yoki bu birikmalaridan foydalaniladi. 
Mazkur bosqichdagi vazifalarni muvaffaqiyatli hal etishni ta’minlovchi metod 
ustunlik qiluvchi yetakchi tizim hosil qiluvchi metod hisoblanadi, qolgan metodlar 
unga bо‘ysunadi. Biologiyani о‘qitishda aksariyat hollarda kо‘rgazmali metod 
yetakchi о‘rinni egallaydi, boshqa metodlar unga bо‘ysunadi yoki singib ketadi. 
Inson faoliyati metodlarining о‘zgarishi, о‘qitish metodlarining boyishiga va 
yangilanishiga olib keladi. Axborotlarning globallashuvi sharoitida dasturli 
о‘qitish, EHM dasturlari vositasida о‘qitish va h.k. metodlar vujudga keldi. 
Didaktikada о‘qitish metodlarini tasniflash munozarali masala bо‘lib, tasniflash 
turli asoslar bо‘yicha amalga oshirilgan. Akademik I.D.Zverev metodlarni о‘qitish 
manbalari va о‘quvchilar faollik darajasiga kо‘ra quyidagicha tasniflashni tavsiya 
etgan.
1-jadval