Keyingi 10 yilliklar m obaynida qishloq xo'jalik yerlarini
s u g 'o r ish va sa n o a t k o r x o n a la r in i r iv o jla n tir is h u ch un
qaytarilmas suv iste’molining o'sishi, shuningdek, k o ‘p yillik
qurg'oqchilik Orol dengiziga daryo suvlari quyilishini asta-sekin
kamayishiga olib keldi. 0 ‘zbekistonda X X asr boshlarida 400
m ing gektar sug'oriladigan yer bo'lgan bo'lsa, 1988-yilga kelib
4 m illion 100 ming gektarga yetdi. O 'zbekiston sobiq ittifoqning
asosiy paxta xomashyosi yetkazib beradigan agrar respublikasiga
aylantirildi. Paxta ekiladigan maydonlaraing ko'paytirilishi bilan
Orol dengizi sathining pasayib borishi o'rtasida o'zaro bog'liqlik
yuzaga keldi. Masalan, 1957-60-yillarda dengizga 53 km
3
suv
quyilgan, bu davrda paxta tayyorlash rejasi 3 m illion tonna
b o'lgan . 1961-70-yillarda p axta tayyorlash rejasi 4 m illion
tonnaga ko'tarilganda, Orol dengiziga 43 km
3
suv yetib borgan.
Reja
6
million tonnaga yetganda Orolga suv quyilmay qolgan.
24-rasm. P axta tayyorlash rejasining oshib borishi(A )
bilan Orol
dengiziga quyiladigan suv hajm ining keskin kam ayib borishi (B)
o'rta sid a g i bog'liqlik grafigi.
Orol dengizi muammosining kelib chiqishiga sabab bo'lgan
ikkinchi om il 1959-67-yillarda qurilgan Qoraqum kanalidir.
U ning uzunligi 950 km bo'lib, dastlabki 450 km qismida kema
qatnovi yo'lga qo'yilgan. Ushbu kanal Amudaryodan sekundiga
300 m
3
suv oladi. Kanal o'zaniga uchta yirik suv omborlari
qurilgan. Qoraqum kanalining ishga tushirilishi bilan Orol sathi
keskin pasaya borgan. M a’lumotlarga qaraganda, bu kanalda
suvning havoga bug'lanishi va qumga shimilib ketishi hisobiga
har yili 5 million m
3
suv yo'qolar ekan. Orol dengizi muammosi
