Müsafirin (səfərdə olanın) namazı
Səfərdə dörd rükətli namazların qəsr
qılınması
Səfərdə dörd rükətli namazlar müəyyən
şərtlərlə qəsr yəni, iki rükət qılınmalıdır.
Dörd rükətli namazlar, yəni, zöhr, əsr və işa
namazları səfərdə qəsr qılınır. Sübh və məğrib
namazları qəsr qılınmır.
Müsafir namazının şərtləri
Səfərə çıxan şəxs, yəni müsafir 8 şərtlə dörd
rükətli namazları iki rükət qılmalıdır:
1. Müsafir şəri məsafəni qət etməlidir. Yəni
ya getdiyi, ya qayıtdığı, ya da gedib-qayıtdığı
məsafə ən azı 8 fərsəx (təqribən 43 km.)
olmalıdır.
2. Müsafir səfərə çıxarkən 8 fərsəx məsafəni
qət etmək niyyətində olmalıdır. Deməli, əgər
müsafır əvvəlcədən 8 fərsəx məsafəni qət
etmək niyyətində olmasa, başqa sözlə desək,
8 fərsəxdən az bir məsafəni qət etməyi
nəzərdə tutsa və nəzərdə tutduğu məkana
çatdıqdan sonra başqa bir yerə səfər etmək
qərarına gəlsə, bu halda əgər səfər edəcəyi
növbəti məkanla səfər etdiyi məkan arasındakı
məsafə şəri məsafədən (8 fərsəx- təqribən 43
km.) az olsa, hətta öz mənzilindən ora qədər
olan məsafə şəri məsafə qədər olsa belə
namazını tam şəkildə qılmalıdır.
3. Müsafir yola çıxdıqdan sonra şəri məsafəni
qət etmək niyyətindən dönməsin. Beləliklə,
əgər yola çıxdıqdan sonra dörd fərsəxi qət
etməmiş fikrindən dönsə və ya qərarsız olsa,
müsafir hökmündə deyildir. Hərçənd ki,
niyyətindən dönməmişdən öncə qəsr qıldığı
namazlar düzdür.
4. Müsafir vətənindən və ya on gün qalacağı
bir yerdən keçməklə məsafəni kəsməməlidir.
5. Səfər, şəri baxımdan halal olmalıdır. Əgər
səfər, günah və haram olsa, istər səfərin özü
haram olsun, məsələn, cihaddan qaçmaq,
istərsə də haram bir iş üçün səfər etsin, belə
səfər şəri baxımdan səfər hökmündə deyil və
namaz tam qılınmalıdır.
6. Sabit yaşayış yeri olmayan və köçəri
həyat tərzi sürənlərin səfəri şəri baxımdan
səfər hökmündə deyildir.
7. Sürücü, gəmiçi və s. bu kimi daim səfər
etmək insanın peşəsi olmasın. İşi səfərdə olan
şəxs də bu qəbildəndir.
8. “Tərəxxüs həddi”nə çatmalıdır. Tərəxxüs
həddi o məkana deyilir ki, orada artıq şəhərdə
deyilən azanın səsi eşidilmir və şəhər divarları
da görünmür. Böyük ehtimalla azan səsinin
eşidilməməsi tərəxxüs həddini təyin etmək
üçün kifayət edir.
Müsafirin namazı ilə bağlı müxtəlif
məsələlər
1- Müsafir dörd yerdə namazını tam və ya yarı
qılmaqda
azaddır:
“Məscidül-Həram”,
“Məscün-Nəbi”, “Kufə” məscidi, İmam
Hüseynnin (ə) hərəmi. Bu dörd yerdə namazı
tam qılmaq fəzilətlidir. Məscidin Peyğəmbər (s)
dövründəki əhatəsi ilə bugünkü əhatəsi arasında
fərq yoxdur. Peyğəmbər (s) məscidi, Kufə
məscidi və İmam Hüseynin (ə) hərəmi də bu
hökmdədir.
2- Müsafir olduğunu bilib, namazı yarı qılmalı
olan şəxs onu tam qılarsa namazı batildir. Əgər
müsafir namazının yarı olduğunu unudarsa və
tam qılarsa, onu təzələməlidir. Müsafir
namazının hökmünü bilib səfərdə olduğuna
diqqət yetirməyən və namazını tam qılan şəxs,
əgər müsafir namazının yarı olması hökmünü
bilməmişsə, bu vaxtadək bu hökmü eşitməmişsə,
yarı namaz əvəzinə qıldığı tam namaz
düzgündür.
3- Namazı yarı qılmalı olduğunu ümumi
şəkildə bilən müsafir onun xırdalıqlarından
xəbərsiz olarsa (məsələn, bilməzsə ki, müsafir
üçün səkkiz fərsəx yol getmək şərtdir) ehtiyata
əsasən tam qıldığı namazı yarı şəkildə
təzələməlidir.
4- Bir şəxs müsafir olduğunu unudub namazı
tam qılarsa, namazın vaxtı ötməmiş yadına
düşdükdə, namazı yarı şəkildə yerinə
yetirməlidir. Vaxtı keçdikdən sonra başa düşsə
qəzası yoxdur.
5- Vəzifəsi namazı tam qılmaq olan şəxs
bilərəkdən, səhvən və ya unutduğu üçün namazı
yarı qılarsa, namazı batildir. Hətta on gün
qalmaq qərarına gəlib həmin müddətdə namazı
tam qılmalı olduğunu bilməyən və yarı qılan
şəxs vacib ehtiyat budur ki, onları tam şəkildə
təzələsin.
6- Dörd rükətli namaza məşğul ikən müsafir
olduğunu xatırlayan şəxs (ya da səkkiz fərsəx
yol getdiyini yada salan adam) üçüncü rükətin
rükusuna getməsə, namazını iki rükətli başa
çatdırmalıdır. Əgər üçüncü rükətin rükusuna
getsə namazı batildir, onu yarı şəkildə yenidən
qılmalıdır.
7- Namazın əvvəl vaxtında səfərdə olub
namazını qılmayan, sonra vətəninə və ya on gün
qalmalı olduğu yerə çatan şəxs namazını tam
qılmalıdır. Namazın əvvəl vaxtında vətənində
və ya on gün qalmalı yerdə olan, sonra səfərə
çıxan şəxs səfərdə namazını yarı qılır.
8- İnsanın namazı səfərdə qəzaya getsə, onun
qəzasını yarı qılmalıdır. (Namazın qəzasını
səfərdə və ya vətəndə qılmağın fərqi yoxdur.)
Əgər vətəndə namazı qəzaya getsə həmin
namazın qəzası səfərdə də tamdır.
1
1- Ətraflı məlumat üçün hər kəs təqlid etdiyi müctəhidin
şəriət hökmlərinin izahına aid yazılmış
risaləsinə müraciət
etməlidir.
14
15
Fiqh ( Əhkam bölməsi )
Dua, Allah-təala ilə raz-niyaz və ilahi
rəhmət xəzinələrinin açarlarından biridir.
İlahi xəzinələrdən istifadə etmək üçün
açara ehtiyac var və hədislərdə bu açarın
“dua” olduğu bildirilir. Hər bir bəndə
istədiyi vaxt bu açar vasitəsi ilə mərhəmət
xəzinələrini açıb ilahi mərhəmətdən
faydalana bilər. İmam Əli (s) bir hədisdə
buyurur:
ِةَملُّظلا ُحابصِم َو ِةَمحَّرلا ُحاتفِم ُءاعُّدلا
“Dua rəhmət açarı və qaranlıqda
çıraqdır.”
1
Hal-hazırda günlərini yaşadığımız Rəcəb
ayı üçün məsum imamlarımız tərəfindən
müxtəlif dualar, zikrlər, namazlar və
ziyarətlər tövsiyə edilmişdir. Bu göstəriş
və tövsiyələr vasitəsi ilə möminlər
1- Tuhəful-uqul, səh. 86
mübarək Rəcəb ayından daha çox
faydalanırlar. Hədislərdə tövsiyə edilmiş
dualardan biri də Rəcəb ayının gündəlik
duasıdır ki, mənəvi və İlahi maarif
baxımından çox zəngin bir mətnə
malikdir. Seyid ibn Tavus nəql edir ki,
Səccad ləqəbi ilə məşhur olan Məhəmməd
ibn Zəkvan o qədər səcdə edib səcdədə
ağlamışdı ki, gözləri kor olmuşdu, deyirdi:
İmam Sadiqə (ə) belə ərz etdim: Canım
sizə fəda olsun, indi Rəcəb ayıdır, mənə
elə bir dua öyrədin ki, Allah-təala onunla
mənə xeyir versin. Həzrət (ə) mənə bu
duanı öyrətdi və buyurdu ki, bu duanı
Rəcəb ayında gecə-gündüz namazlardan
sonra oxuyum.
،ٍّرَش ِّلُك َدْنِع ُهَطَخَس ُنَمآ َو ،ٍرْيَخ ِّلُكِل ُهوُجْرَأ ْنَم اي
اي ،ُهَلَأَس ْنَم يِطْعُـي ْنَم اي ،ِليِلَقْلاِب َريِثَكْلا يِطْعُـي ْنَم اي
َو ُهْنِم ًانُّنَحَت ُهْفِرْعَـي ْمَل ْنَم َو ُهْلَأْسَي ْمَل ْنَم يِطْعُـي ْنَم
َو ايْنُّدلا ِرْيَخ َعيِمَج َكاَّيِإ يِتَلَأْسَمِب يِنِطْعَأ ،ًةَمْحَر
َكاَّيِإ يِتَلَأْسَمِب يِّنَع ْفِرْصا َو ،ِةَرِخ ٰلا ِرْيَخ َعيِمَج
ام ٍصوُقْـنَم ُرْـيَغ ُهَّنِإَف ،ِةَرِخ ٰلا ِّرَش َو ايْنُّدلا ِّرَش َعيِمَج
َو ِل ٰلَجْلا اَذ اي .ُميِرَك اي َكِلْضَف ْنِم يِنْدِز َو ،َتْيَطْعَأ
، ِلْوَّطلا َو ِّنَمْلا اَذ اي ،ِدوُجْلا َو ِءامْعَّـنلا اَذ اي ِمارْكِلإا
ِراّنلا ىَلَع يِتَبْيَش ْمِّرَح
Tərcüməsi:
Ey bütün xeyir işlərdə ümid
bəslədiyim! Bütün şər işlərdə Öz
qəzəbindən Özünə sığındığım! Ey az
müqabilində çox əta edən! Ey
istəyənlərə əta edən! Ey Onu
tanımayanlara və Ondan istəməyənlərə
lütf və mərhəmət səbəbindən əta edən!
Səndən bütün dünya və axirət xeyrini
istəyən bəndənə əta et. İstəyimə görə
məndən dünya və axirət şərini tamamilə
uzaq et! Həqiqətən, Sənin əta etdiyin
nöqsansızdır. Öz fəzl və kərəmindən
mənə əta et, ey Kərim!
1
Ravi deyir: Sonra həzrət mübarək
saqqalını sol əlinə alıb sağ əlinin işarə
barmağını yellətməyə başlayaraq bu duanı
oxumağa başladı:
Ey calal və böyüklük sahibi! Ey
nemətlər və səxavət sahibi! Ey əta və
kərəm sahibi! Saqqalımı (üzümü) oda
(cəhənnəm oduna) haram et!
2
Rəcəb ayının günlərində bu duanı
oxumaq insanın inkişafı, onun yüksək
mənəvi keyfiyyətlər əldə etməsi üçün çox
mübarək və münasib bir aydır.
1- Əl-İqbal, Seyid ibni Tavus, cild 3, səh. 211; Zadul-məad,
Əllamə Məclisi, səh. 17
2- Daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün “Məfatihul-cinan”
kitabına və digər dua kitablarına müraciət edə bilərsiniz.
Mübarək Rəcəb ayının gündəlik duası
16
17
Dua