Xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi
Yüklə 22,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Javob formatlari
O‘quvchi qobiliyatiga oid ma’lumotlar to‘planadigan shakl, ya’ni javob formati, qanday ma’lumotlar to‘planayotganidan kelib chiqib va keng miqyosdagi pragmatik cheklovlarga ko‘ra farqlanadi. Istalgan keng miqyosli baholash dasturida topshiriqlar formati cheklangan formatda bo‘ladi. Shunga qaramasdan, kompyuter yordamida baholashda matndagi ayrim ma’lumotlarni ajratib ko‘rsatish va olib-qo‘yish kabilar bilan bog‘liq javob formatlari beriladi. Kompyuter yordamida baholashda, yozma baholashda qo‘llanganidek, ko‘p tanlovli savollar hamda qisqa javob berishni talab etadigan savollar qamrab olinadi. Turli bilim darajasiga ega o‘quvchilar turli savollar bilan turlicha tarzda ishlashi mumkin. Masalan, yopiq turdagi va ko‘p tanlovli savollar ochiq turdagi savollarga qaraganda odatda o‘quvchilarning belgilar bilan ishlash qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi, chunki o‘quvchilar topshiriqlar yoki jalg‘ituvchi belgilardan (javob variantlaridan) to‘g‘risini ajratib olishi talab etiladi (Kayn va Oakhill, 2006[94]). PISA tadqiqotlaridan olingan ma’lumotlarga asoslangan ba’zi boshqa tadqiqotlar natijasi shuni ko‘rsatadiki, javob formati turli guruhlarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichlariga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatadi: masalan, turli darajadagi bilimga ega o‘quvchilar (Routitsky va Turner, 2003[95]), turli mamalaktlardagi o‘quvchilar (Grisay va Monseur, 2007[96]), turli darajadagi o‘ziga xos o‘qish motivatsiyasiga ega o‘quvchilar (Shuab, Makelvani va Trendtel, 2015[97]) o‘g‘il va qiz o‘quvchilar (Lafontaine va Monseur, 2006[98]; 2006[99]; (Shuab, Makelvani va Trendtel, 2015[97]). Mazkur tafavvutlardan kelib chiqib, ma’lum vaqt mobaynida kuzatilgan o‘zgarishlarni baholash maqsadida har bir PISA tadqiqotlari siklida qo‘llaniladigan topshiriqlarda javob formatlarining bir xilda bo‘lishi ta’minlanadi. O‘qish savodxonligini baholashning yana bir o‘ziga xosligi shundan iboratki, ochiq savolli topshiriqlar o‘quvchilarning savollarga javob berish qobiliyatidan ko‘ra firklash qobiliyatini tekshirishga qaratilgan, ya’ni jarayonni baholash va u ustida mulohaza yuritish ko‘nikmasini tekshirishga xizmat qiladi. Shunday bo‘lsada, baholash dasturining asosiy diqqat e’tibori ifodalash emas, balki o‘qish savodxonligini baholashga qaratilgani bois, yopiq savolli topshiriqlarda o‘quvchilarning grammatika va tinish belgilari bilan ishlash ko‘nikmasiga ko‘p e’tibor qaratilmasligi kerak (o‘qish savodxonligini baholashda yozish ko‘nikmasining ahamiyati borasida 7-shaklga 53 qarang). Vanihoyat, turli mamalakatlarga tahsil oladigan o‘quvchilar har xil javob formatlari haqida yetarlicha ma’lumotga ega bo‘lmasligi mumkin. Topshiriqlarni turli formatlarda taqdim etilishi, o‘quvchilar qaysi mamlakatda tahsil olishidan qatiy nazar, ham o‘zlariga tanish ham notanish bo‘lgan javob formatlari bilan tanishish imkonini beradi. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, o‘quvchilarning qobiliyat darajalarini to‘liq qamrab olish, tetstlarni barcha ishtirokchi mamlakatlar uchun adolatli tarzda o‘tkazilishini ta’minlash, o‘quvchilarning baholash va mulohaza yuritish ko‘nikmalarini to‘laqonli baholash maqsadida, ham ko‘p tanlovli ham ochiq turdagi savollardan PISA o‘quvchilarning o‘qish savodxonliklarini baholashda qo‘llanilaveradi. O‘quvchilarning o‘qish savodvonligini yozma tarzda baholashda qo‘llaniladigan topshiriq turlarining taqsimlanishiga oid kiritilgan o‘zgarish ham sohaviy yo‘nalishlarni baholanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Yüklə 22,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|