Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

 
Ch
u
q
u
rl
ig
i
 
jo
y
las
h
b
al
an
d
li
g
i
 
Janubiy 
-2 gacha 
1,0 - 
1,2 
0,2 
0,6 
0,8 
0,6 
0,8 
G`arbiy va 
janubiy-
g`arbiy 
-4 dan -6 
gacha 
1,5 - 
2,0 
0,2 
0,8 
0,8 
0,6 
0,8 
O`rta va 
shimoliy-
g`arbiy 
-5 dan -8 
gacha 
2,0 - 
2,5 
0,2 - 0,5 
1 - 1,2 
0,8 
0,6 
0,8 
Shimoliy 
-9 dan -
20 gacha 
2,0 -
2,5 
0,2 - 0,5 
1 - 1,2 
1,0 
0,8 
1,0 
Qishki va bahorgi davrda saqlash uchun mo`ljallangan mahsulot mikroi 2-
jadvalda berilgan, unda mahsulot nomi, saqlash maqsadi va mikroi ko`rsatilgan.
2-jadval
 
Saqlash uchun mo`ljallangan mahsulot mikroi 
Mahsulot nomi 
Saqlash maqsadi 
Mikroi (t) 
Kartoshka 
Oziq-ovqat uchun 
2500 
Karam 
Oziq-ovqat uchun
 
1600 
Sabzi 
Oziq-ovqat uchun
 
600 
Piyoz 
Oziq-ovqat uchun
 
600 
Olma 
Oziq-ovqat uchun
 
600 

---

34 
3-jadval
 
Yangi uzilgan meva va sabzavotni saqlashning optimal sharoitlari 
Meva 
va sabzavot 
turi 
Saq
las
h
h
ar
o
ra
ti
, 
0
C
H
av
o
n
in
g
n
is
b
iy
n
am
li
g
i, 
%
Saq
las
h
n
in
g
ch
eg
ara
v
iy
Mu
d
d
at
i 
Meva 
va 
sabzavot 
turi 
Saq
las
h
h
ar
o
ra
ti
, 
0
C
H
av
o
n
in
g
n
is
b
iy
na
ml
ig
i, 
%
Saq
las
h
n
in
g
ch
eg
ara
v
iy
Mu
d
d
at
i 
O'rik 
0…-0,5 
88–
92 
1oygacha 
Malina 
0…-0,5 88–92 7 sutka 
Apelsin 
1…+6,0 
85–
90 
4–6 oy 
Mandarin 2…+5,0 85–90 
2-4 oy 
Uzum 
0…-1,0 
85–
90 
2–6 oy 
Sabzi 
Olcha 
0…-0,5 
88–
92 
10 sutka 
Kechki 
0…-1,0 90–95 
10 
oygacha 
Nok: 
Ertagi 
0…-1,0 80–90 10 sutka 
qishki, 
0…-1,0 
90–
95 
4–6 oy 
Bodring 6…+8,0 80–85 15 sutka 
yozgi 
0…-0,5 
90–
95 
1–3 oy 
Shaftoli 
0…-0,5 88–92 1 oygacha 
Kuzgi 
Qalampir 0…-1,0 80–85 20 sutka 
Yertut 
0…-0,5 
88–
92 
7 sutka 
Lavlagi 
Kabachok 6…+8,0 
80–
85 
15 sutka 
Kechki 
0…-0,1 90–95 
10 
oygacha 
Oq-bosh 
karam: 
Ertagi 
0…-1,0 80–90 10 sutka 
Ertagi 
0…-0,5 
90–
95 
1oygacha 
Olxo'ri 
0…-0,5 88–92 1 oygacha 
Kuzgi 
0…-0,5 
90–
95 
2–4 oy 
Qorag'at 0…-0,5 88–92 
7 sutka 
Qishki 
0…-1,0 
90–
95 
6–8 oy Qizil tomat 0…+0,5 85–90 1oygacha 
Qizil 
karam 
0…-0,5 90-95 
6–8 oy 
Gilos 
0…-0,5 88–92 10 sutka 
Rangli 
karam 
0…-0,5 
90–
95 
3–4 oy 
Shpinat 
va shovel 
0…+0,5 85–90 10 sutka 
Kartoshka 2…+4,0 
85–
95 
12 oy 
Olma 
Klyukva 
0…-0,5 
88–
92 
8 
oygacha 
Yozgi 
0…-0,5 90–95 1oygacha 
Limon 
2…+8,0 85–
2–6 oy 
Kuzgi 
0…-0,5 90–95 
2-3 oy 

---

35 
90 
Boshli 
piyoz 
0…-3,0 
80–
95 
3–10 oy 
qishki 
0…-1,0 90–95 4-12 oy 
Odatda kartoshka va sabzavotlar doimiy omborlarda saqlanadi. Zarur ombor 
hajmini hisoblash uchun 1 m
3
mahsulot og`irligini bilish shart. 
Kartoshka va sabzavotlarni 1 m
3
og`irligi (kg): 
Kartoshka
650-700 
Sabzi
550-600 
Karam
400-450 
Piyoz
550-600 
Kartoshka va sabzavotlarni doimiy ombor va dala sharoitida saqlashda 
uyum, xandak (o`ra) hajimlarini hisoblashni bilish kerak. 
Kartoshka saqlashga joylashtirilgandan so'ng 10–15 kun 15–20
0
C 
temperaturada, havoning nisbiy namligi 90–95% bo'lgan sharoitda aktiv 
ventilyasiyalash rejimi qo'llaniladi. Keyinchalik saqlash 2–4
0
C temperaturada 
davom ettiriladi. Qishda havoning almashinishi 1 tonna kartoshka uchun 20 m
3
/t 
gacha tushiriladi. Kartoshka to'plam ko'rinishida, konteynerlarda va yoyilgan holda 
saqlanadi. 
Kartoshka saqlanayotgan vaqtda kraxmalning qandlarga aylanishi 
fermentativ jarayonlari ketadi. Havo isiganda qandlar kraxmalga resintezlanadi va 
qand nafas olishga sarflanadi (A1, X1, X3).
Havo temperaturasi pasayishi bilan kraxmal resintezi eng pasaygan holda 
boradi. Shu sababga ko'ra, kartoshka sovuq havoda shirin ta'm oladi. Temperatura 
oshganda, kraxmal resintezi tezlashadi va shirin ta'm yo'qoladi. 
Oq-bosh karam stellajlarda yashiklarda yoki yoyilgan, 3 m gacha bo'lgan 
qalinlikda aktiv ventilyasiyalanish sharoitida saqlanadi. Uzoq saqlash uchun yaxshi 
karam boshlari qo'yiladi. Ular o'zagining uzunligi 2–3 sm ni tashkil etishi, boshi 
ko'k qatlam bilan o'ralgan bo'lishi kerak.
 
Sabzavot va mevalar doimiy omborlarda xirmonlarda to`kma holda, 
konteynerlarda, yog`och yashiklarda va qoplarda saqlanadi. 
Karamni oziq ovqat maqsadida tokchani eni va bo`yiga qarab taxlanadi. 
Tokchaning kengligi 1 m, balandligi esa 0,6-0,8 m bo`lib, 3-5 qavat karam boshlari 
joylanadi. 
Lavlagi, turp, sholg`om kichik xirmonlarda (kengligi 3-4 m, uzunligi 
binoning kengligiga qarab) saqlanadi. Lavlagining xirmondagi qatlami 1,2-1,5 m, 
turp va sholg`m uchun 1 metrgacha bo`ladi. 
Piyoz maxsus turli qoplarda joylangan holda shtabellarga taxlanib, yoki 
maxsus 4 qavatli stelajlarda to`kma holda saqlanadi. Bunday stelajlarda piyoz 
yaxshi saqlanadi, ularni shamollatib turish va saqlanish holatini nazorat qilish juda 
qulaydir. 
Sabzi va boshqa ildizmevalilar tokchalarda yoki er sathida, har qatlam 
orasiga qum sepib, uyum yoki piramida shaklida yaxshi saqlanadi. Piramidalar 
o`lchami: uzunligi 2-7 m (omborxona kengligiga qarab), asosining kengligi 1 

---

36 
metrgacha, joylash balandligi 0,7-0,8 m. Uyum balandligi: satx yoki ostki tokchada 
0,5-0,6 m. Sabzini er sathida saqlashda piramida ostiga 6-7 sm qalinlikda qum 
sepiladi. Ildizmevalar ustidan 4-5 sm qalinlikda qum sepiladi. Bir tonna sabzi 
uchun 0,5 m
3
atrofida qum ketadi. 
Keyingi yillarda ildizmevalarni idishlarda saqlash keng qo`llanilmoqda. 
Odatda shu maqsadda 25-30 va 8-10 kg li yashiklar yoki katta hajmli konteynerlar 
ishlatiladi. uning ijobiy tomoni shundaki, faol shamollatish va joylashtirish 
qulaylashadi, shuningdek ombor maydonidan foydalanish imkoniyatlari kengayadi 
(A1, X1, X2).