Ўзр ав томонидан 29
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3-BOB.
IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYA QILISH SHAROITIDA QO’SHILGAN QIYMAT SOLIG’INI HISOBLASH VA TO’LASH TARTIBINI TAKOMILLASHTIRISH. 3.1. Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha imtiyozlarni qo’llashdagi muammolar va ularni bartaraf etish yo’llari. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 30-moddasiga muvofiq, Soliq kodeksida, boshqa qonunlarda va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlarida nazarda tutilgan, boshqa soliq to’lovchilarga nisbatan ayrim toifadagi soliq to’lovchilarga beriladigan afzalliklar, shu jumladan soliq va (yoki) boshqa majburiy to’lov to’lamaslik yoxud ularni kamroq miqdorda to’lash imkoniyati soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlar deb e’tirof etiladi. Mazkur savolda biz qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliq to’lovchilarga taqdim etilgan imtiyozlarni qo’llashdagi ba’zi bir xatoliklar xususida to’xtalib o’tmoqchimiz. Ma’lumki, O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 208-210- moddalarida qo’shilgan qiymat solig’i to’lashdan ozod etiladigan operatsiyalar ro’yxati keltirilgan. Xo’jalik sub’ektlari imtiyozni qo’llaganda mahsulot (ishlar, xizmatlar) shartnomaviy bahosini shakllantirishda QQSni hisoblamaydilar, bo’shaydigan mablag’lardan maqsadli foydalanish sharti bilan berilgan imtiyozlar bundan mustasno. Bundan tashqari, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilingan korxonalar, shuningdek, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilingan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqaruvchilar moddiy resurslarni (ishlar, xizmatlarni) qo’shilgan qiymat solig’i bilan birga sotib oladilar. Bunda sotib olingan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo’yicha qo’shilgan qiymat solig’i ishlab chiqarish (muomala) xarajatlariga kiritiladi. QQS bo’yicha imtiyozlarni quyidagi yo’nalishlar bo’yicha ajratish mumkin: ijtimoiy yo’nalishli - bu ta’lim, tibbiyot, jismoniy tarbiya va sport uchun, bolalarni maktabgacha muassasalarda va bolalar dam olish oromgohlarida 39 saqlash uchun berilgan imtiyozlar, nogironlarga mahsulot sotish va xizmatlar ko’rsatish uchun, aholiga turarjoy - kommunal va ekspluatatsion xizmatlarni ko’rsatish, diniy tashkilotlar xizmatlari, shahar yo’lovchi transporti va h.k. uchun imtiyozlardir; iqtisodiyotning ustuvor yo’nalishlarini hamda davlat byudjetidan moliyalashtiriladigan tarmoqlarni rag’batlantirishga qaratilgan imtiyozlar. Ushbu toifaga ilmiy-tadqiqot va innovatsion ishlar, gidrometeorologik, aerologik, geologik va topografik ishlar, davlat mulkini xususiylashtirish, bosma mahsulot, turizm, tovarlar eksporti va h.k.lar bo’yicha imtiyozlar kiradi; moliyaviy va cyg’ypta xizmatlarini rag’batlantirish; boshqa imtiyozlar. Ta’kidlash joizki, QQS bo’yicha imtiyozlar faqat bevosita Soliq kodeksining 208,209,210-moddalarida sanab o’tilgan tovarlarni ishlab chiqaruvchi, xizmatlarni ko’rsatuvchi va ishlarni bajaruvchi shaxslarga tegishli. Chunonchi, agar tadbirkorlik faoliyati komissiya, topshiriq shartnomalari va vositachilik xizmatlarini ko’rsatish bo’yicha boshqa shartnomalar asosida uchinchi shaxslar manfaatlarida amalga oshirilsa, ko’rsatilayotgan vositachilik xizmatlari umumbelgilangan tartibda QQSga tortiladi. Shunday qilib, vositachilik xizmatlari, garchi ular imtiyozli tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bog’liq bo’lsa ham, QQSga tortiladi. QQS bo’yicha imtiyozlarni qo’llashda xo’jalik sub’ektlari yo’l qo’yadigan xatolarga quyidagilarni kiritish mumkin: Birinchidan, imtiyozlar qo’llaniladigan tovarlarni sotishda vositachi tashkilotlarning imtiyozlardan g’ayriqonuniy foydalanishi. Masalan, protez- ortopedik buyumlarni ishlab chiqaruvchi korxona o’z mahsulotini O’zbekiston Respublikasi hududida nogironlar jamiyatiga vositachi firma orqali sotadi. Protez-ortopedik buyumlar ishlab chiqaruvchi korxonada etkazib berish qiymati 16 000 ming so’mni tashkil etadi. Vositachi firma etkazib berish qiymatidan (16000 ming so’m) 10 foiz miqdorida (yoki 1600 ming so’m) tovarni sotish bo’yicha xizmatlar uchun komissiya mukofotini qo’llaydi. 40 O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga muvofiq (208-modda 5-bandi) protez-ortopediya buyumlarini realizatsiya qilish oborotlari QQSdan ozod qilinadi. Ko’pincha amaliyotda ushbu imtiyozni vositachilik savdosida ham qo’llaydilar. Ta’kidlash joizki, bunday imtiyoz faqat ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan foydalanilishi mumkin, bunday buyumlarni realizatsiya qilish oborotlari (16000 ming so’m) QQSga tortilmaydi. Vositachi firma, agar u qonunchilikka muvofiq QQS to’lovchisi bo’lsa, u o’zining vakillik mukofotidan, ya’ni 1600 ming so’mdan QQS hisoblashi va to’lashi lozim. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga muvofiq, vositachilik shartnomasi, topshiriq yoki vositachilik xizmatlari ko’rsatish bo’yicha boshqa shartnoma asosida o’zga shaxsning manfaatlarini ko’zlab xizmatlar ko’rsatilgan taqdirda, qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliq solinadigan baza qo’shilgan qiymat solig’i summasini ham o’z ichiga oladigan, ko’rsatilgan xizmatlar uchun xaq (foiz) tariqasida olinishi lozim bo’lgan summadan kelib chiqqan holda belgilanadi (204-modda 13-qismi). Shunday qilib, vositachilik firmasi uchun soliq solinadigan baza 1600 ming so’mni, hisoblangan QQS summasi esa - 266,66 ming so’mni (1600 x 20/120) tashkil qiladi. Ikkinchidan, imtiyozlardan foydalanilganda va soliqka tortiladigan oborotlar mavjud bo’lganda alohida hisob yuritilmaydi, sotib olingan tovarlar, ishlar, xizmatlar bo’yicha butun QQS summasi esa hisobga olinadi. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 221-moddasiga ko’ra, soliq solinadigan va soliq solinmaydigan oborot mavjud bo’lganda soliq solinadigan oborotga, shu jumladan nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan oborotga, shuningdek yuridik shaxsning o’z extiyojlari uchun (xarajatlar sifatida qaraladigan) oborotga to’g’ri keladigan qo’shilgan qiymat solig’i summasi hisobga olinadi. Hisobga olinadigan summa qo’shilgan qiymat solig’i to’lovchining tanloviga binoan alohida-alohida va (yoki) mutanosib usulda aniqlanadi. Hisobga olinadigan qo’shilgan qiymat solig’i summasini aniqlashning tanlangan usuli kalendar yil mobaynida o’zgartirilishi mumkin emas. Mutanosib usul 41 qo’llanilganda hisobga olinadigan qo’shilgan qiymat solig’i summasi soliq solinadigan oborotning umumiy oborot summasidagi ulushidan kelib chiqib aniqlanadi. Alohida-alohida usul qo’llanilganda qo’shilgan qiymat solig’i to’lovchi soliq solinadigan va soliq solinmaydigan oborot maqsadlarida foydalanish uchun olingan tovarlar (ishlar, xizmatlar) yuzasidan xarajatlar hamda qo’shilgan qiymat solig’i summalari bo’yicha alohida-alohida hisob yuritadi. Bunda alohida-alohida hisobni yuritish imkoni bo’lmagan umumiy xarajatlar bo’yicha xarajatlarni taqsimlash mutanosib usulda amalga oshiriladi. Uchinchidan, QQSni hisoblashga 5-ilovada korxonalar qanday me’yorlarga muvofiq realizatsiya oborotlari QQSdan ozod qilinganini ko’rsatishlari kerak. Bunda, shunga e’tibor qaratish kerakki, agar imtiyoz O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi tomonidan belgilangan bo’lsa, uni asoslashda “Soliq kodeksi, modda, band” ko’rsatilishi zarur. Masalan, bemorlar va qariyalarni parvarishlash bo’yicha xizmatlar realizatsiya oborotlari qo’shilgan qiymat colig’idan ozod etiladi, bunda asoslashda quyidagicha belgilab qo’yiladi: “Soliq kodeksi, 208- modda, birinchi qism, 3-band”. Agar imtiyoz O’zbekiston Respublikasi Xukumati qarorlari bilan belgilangan bo’lsa, uni asoslashda Xukumat qarori raqami va bandi ko’rsatiladi. Masalan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 10 avgustdagi PK- 1172-sonli “Osiyo taraqqiyot banki ishtirokida “Fargona va Zarafshon vodiylarida suv resurslarini boshqarish” loyihasini amalga oshirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi Qaroriga binoan OTB qarz mablag’lari hisobidan investitsiya davrida ushbu loyiha doirasida xarid qilinadigan tovarlar (ishlar, xizmatlar) va transport vositalari qo’shilgan qiymat solig’i to’lashdan ozod etilgan. Asoslashda “2009 yil 10 avgustdagi PK-1172-sonli qaror, 8-band” deb ko’rsatiladi. Asoslashni to’ldirmaslik QQS bo’yicha imtiyozlarni asossiz qo’llashga olib keladi. 42 Turtinchidan, soliq to’lovchilarga imtiyozlar berilayotganda ularni maqsadli qo’llash kuzda tutilishi ham, tutilmasligi ham mumkin. Amaliyotda maqsadli qo’llash kuzda tutilgan va kuzda tutilmagan imtiyozlarni qo’llashda QQSdan foydalanishni chalkashtirib yuborishadi. Yuridik shaxslarga soliqlar, bojxona va majburiy to’lovlarni byudjetga to’lash bo’yicha berilgan imtiyozlarni rasmiylashtirish va buxgalterlik hisobida aks ettirish tartibi to’g’risida nizomga muvofiq (2005 yil 24 fevraldagi O’zR Moliya vazirligining 29-son, Davlat soliq qo’mitasining 2005-25-son va Davlat bojxona qo’mitasining 01-02/8-3-son qarori bilan tasdiqlangan, qaror O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2005 yil 2 aprelda 1463-son bilan ro’yxatga olingan) soliqlar va bojxona imtiyozlari bo’shayotgan mablag’larni maqsadli vazifalarni bajarish uchun yo’naltirish sharti bilan berilganda soliqlar, bojxona va majburiy to’lovlarni byudjetga hisoblab yozish qonun hujjatlariga muvofiq umumbelgilangan tartibda amalga oshiriladi. Mahsulot (tovar, ishlar, xizmatlar)ni va boshqa aktivlarni realizatsiya qilishda hisobvaraq-fakturalar yozib berilishi va ularda soliqka tortiladigan oborot uchun hisoblanadigan QQS summasi (QQS to’lovchilari uchun) va aktsiz solig’i summasi (aktsiz solig’iga tortiladigan tovarlar (mahsulotlar)ni realizatsiya qilganda) ajratib ko’rsatilishi lozim. QQS to’lovchisi hisoblangan va QQS bo’yicha imtiyozga ega bo’lgan korxonalar xarid qilinadigan (shu jumladan import qilinadigan) tovar-moddiy zaxiralar (tovarlar) bo’yicha QQS summasini xarid qiymatiga kiritmaydilar, balki umumbelgilangan tartibda byudjetga to’lanadigan QQSni belgilashda hisobga kiritadilar. Imtiyozlarni qo’llash hisobiga bo’shagan mablag’lap summasi maqsaddan tashqari foydalanilganda QQS summasi hisoblanmaydi, hisobvarak-fakturalar QQSsiz yoziladi, xarid qilinadigan (shu jumladan import qilingan) tovar-moddiy zaxiralar (tovarlar) bo’yicha soliq summasi hisobga olib borilmasdan, xarid qiymatiga qo’shiladi. Biroq ko’pchilik korxonalar imtiyozlardan maqsaddan tashqari foydalanganda ham hisobrakam-fakturalarni QQSni ajratgan holda 43 yozadilar, xaridorlar esa ajratilgan soliq summasini hisobga qabul qiladilar, bu esa hisoblangan soliq summasining kamayishida aks etadi. Imtiyozlardan maqsadli foydalanganda, ya’ni QQS hisoblanib, u hisobvaraq-fakturalarda ajratib ko’rsatilganda, korxonalar QQSni hisoblashga 2- ilovada (Hisobga qabul qilinadigan qo’shilgan qiymat solig’i summasini hisoblash) 3-chi ustunning 0101-0104 satrlarida realizatsiya soliq solinadigan va soliq solinmaydigan qismi aks ettirilsa-da, 0401-0402 satrlarda (proportsional usulda hisobni yuritganda soliq solinadigan oborot uchun xarid qilingan tovarlar, ishlar xizmatlar bo’yicha QQS summasi) QQS summasi 3-ustunning 0101-0104 satrlarida belgilangan salmoqlarga muvofiq hisoblanmaydi. Tegishlicha, 050- satrda QQS summasi salmoqlarni hisobga olmasdan aks ettiriladi, garchi realizatsiya bo’yicha soliqdan ozod qilingan oborotga to’g’ri keladigan QQS summasi mahsulot realizatsiyasining umumiy hajmida ozod etilishi kerak bo’lgan butun realizatsiya oboroti salmog’iga muvofiq aniqlanishi kerak. Bundan tashqari, bunday korxonalar ko’pincha QQS bo’yicha hisob- kitoblarni takdim etmaydilar. Shunday ekan, bunday holat byudjetga to’lanadigan QQS summasini va bo’shagan mablag’larni noto’g’ri aniqlashda o’z aksini topadi, bu esa korxonaning QQS bo’yicha bo’shagan mablag’lardan qonunchilikda belgilangai maqsadlarda foydalanishi imkoniyatlarini pasaytiradi. Nol darajali stavka bo’yicha QQSga tortiladigan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni realizatsiya qilish oborotlari ro’yxati O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 38-bobining 212, 214, 215, 216, 217 moddalarida belgilab qo’yilgan. Nol darajali stavkadan foydalanish shuni bildiradiki, QQSga tortiladigan oborotlarga 0 foiz miqdoridagi stavka qo’llaniladi, ya’ni xaridorlarga sotiladigan tovarlar, ishlar va xizmatlar narxida QQS butunlay yo’q, nolga teng. Nol darajali stavkani qo’llaganda etkazib beruvchilarga to’langan qo’shilgan qiymat solig’i, QQS bo’yicha soliq solishdan ozod qilingan oborotlar (imtiyozli) uchun ko’zda tutilganidek, tovarlar qiymatiga qo’shilmaydi, balki Soliq kodeksining 39- bobida ko’zda tutilgan tartibda hisobga qabul qilinadi (qoplanadi). Bunday oborotlar qatoriga quyidagilar kiradi: 44 tovarlarni xorijiy valyutaga eksportga realizatsiya qilish; tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni chet el diplomatik vakolatxonalari va ularga tenglashtirilgan vakolatxonalarga rasmiy foydalanish uchun realizatsiya qilish; “bojxona hududida qayta ishlash” bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha ishlarni bajarish (xizmatlar ko’rsatish); xalqaro yo’nalishda tashishlar; axoliga kommunal xizmatlar ko’rsatish. Amaliyotda korxonalar nolga teng stavkalarni qo’llaganda quyidagi xatolarga yo’l qo’yadilar: Birinchidan, nol darajali stavka qo’llanilmaydigan tovarlarni eksport qilganda yoki Rossiya Federatsiyasiga respublika qonunchiligiga ko’ra nolga teng soliq solish qo’llaniladigan, xalqaro shartnomada esa boshqacha me’yorlar ko’zda tutilgan tovarlarni etkazib berganda nol darajali stavkani qo’llash. Chunonchi, tovarlarni eksport qilganda nol darajali stavkani qo’llash uchun quyidagi ikki shart bajarilishi zarur: tovarlarni O’zbekiston Respublikasi bojxona hududidan tashqariga O’zbekiston Respublikasi SK 213-moddasida keltirilgan hujjatlar bilan tasdiqlanib haqiqiy olib chiqib ketilishi; eksport qilingan tovar uchun to’lov xorijiy valyutada amalga oshirilishi lozim. Agar O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomasida boshqacha qoidalar o’rnatilgan bo’lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi. Misol: O’zbekiston Respublikasi Xukumati bilan Rossiya Federatsiyasi Xukumati o’rtasidagi “O’zaro savdoda bilvosita soliqlarni undirish tamoyillari haqida”gi Kelishuvda ko’zda tutilishicha, eksport bojxona rejimiga joylashtirilgan, bir Taraf davlatining bojxona hududidan olib chiqilgan va boshqa taraf davlati bojxona hududiga olib kirilgan tovarlar bilvosita soliqlarga (QQS va aktsiz) nol darajali stavkalarda tortiladi, tabiiy gaz va neft, jumladan barqaror gaz kondensati bundan mustasno. 45 Shunday qilib, Rossiyaga tabiiy gaz va neftni, jumladan barqaror gaz kondensatini eksport qilganda respublikamiz korxonalari qo’shilgan qiymat solig’ini 20 foizli stavkada hisoblaydilar, ya’ni bu holda QQSning nol darajali stavkasi qo’llanilmaydi. Ikkinchidan, keyinchalik korxonada qoladigan va O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga chiqmasdan, “erkin muomalaga chiqarish” bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha xizmatlar ko’rsatishda bajarilgan xizmatlar uchun to’lov hisobiga nol darajali stavkani qo’llash. Bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq, “bojxona hududida qayta ishlash” bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha bajarilgan ishlarga (ko’rsatilgan xizmatlarga), agar qayta ishlash mahsulotlari O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan tashqariga olib chiqiladigan bo’lsa, nol darajali stavka bo’yicha qo’shilgan qiymat solig’i solinadi. Ushbu imtiyozni qo’llash uchun quyidagilar zarur: mazkur xizmatlarni realizatsiya qilish joyi deb O’zbekiston Respublikasi hududi tan olinishi; qayta ishlash mahsuloti O’zbekiston bojxona hududidan tashqariga olib chiqib ketilishi. Shuni ham e’tiborga olish lozimki, agar qayta ishlash mahsulotlari keyinchalik O’zbekiston hududidan olib chiqilmasdan, “erkin muomalaga chiqarish” bojxona rejimiga joylashtirilsa, bu tovarlarni qayta ishlash bo’yicha ishlar (xizmatlar) 20 foizli stavkada qo’shilgan qiymat solig’iga tortiladi. Bunda O’zbekiston Respublikasi hududiga qayta ishlash uchun olib kirilgan va qayta ishlash mahsulotlarini olish uchun foydalanilgan, “erkin muomalaga chiqarish” bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlar bo’yicha barcha bojxona to’lovlari, shu jumladan tovarlarni import qilishda to’lanadigan qo’shilgan qiymat solig’i ham to’lanishi lozim. Misol: Korxona O’zbekiston Respublikasi hududiga “Bojxona hududida qayta ishlash” rejimida vtulkalar ishlab chiqarish uchun po’lat olib kiradi. Olib 46 kirilayotgan po’latning bojxona qiymati 60 000 ming so’mga teng, undan 1000 ta vtulka ishlab chiqarish mumkin, ular to’lik hajmda bojxona hududidan olib chiqib ketiladi. O’zbekiston Respublikasi rezidenti tomonidan bajariladigan vtulkalar ishlab chiqarish bo’yicha xizmatlar - 20 000 ming so’mni tashkil qiladi. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 202-moddasi 5-bandiga ko’ra vtulkalarni ishlab chiqarish bo’yicha xizmatlarni realizatsiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb e’tirof etiladi, chunki xizmatlarni bajaruvchisi faoliyati joyi O’zbekiston Respublikasi hududidir. Mahsulotning to’liq hajmda olib chiqib ketilishini hisobga olsak, vtulkalarni ishlab chiqarish bo’yicha xizmatlar nol darajali stavkada QQSga tortiladi. Agar buyurtmachi ishlarning qiymatiga haq to’lash hisobiga mahsulotning bir qismini ijrochida qoldirsa, O’zbekiston Respublikasi hududida qoldiriladigan mahsulotga to’g’ri keladigan ishlar qismi umumbelgilangan tartibda QQSga tortiladi, ya’ni bu holda nol darajali stavka qo’llanilmaydi. Bundan tashqari, qolayotgan mahsulot “erkin muomalaga chiqarish” rejimiga o’tkazilishi bois, mahsulot olish uchun ishlatilgan va qayta ishlash bo’yicha ishlar (xizmatlar)ga haq to’lash hisobiga qoldiriladigan tovar importi bo’yicha bojxona to’lovlari, shu jumladan tovarlar importi uchun QQS to’lanishi kerak. Bu shu bilan izohlanadiki, Bojxona kodeksiga muvofiq qayta ishlash mahsulotlari erkin muomalaga chiqarilganda import bojxona bojlari va soliqlar qayta ishlash uchun ishlatilgan tovarlar qiymatidan va ularga qo’llanilgan to’lov stavkalaridan kelib chiqib to’lanadi. Agar buyurtmachi qayta ishlash bo’yicha ishlar (xizmatlar) qiymatini to’lash hisobiga, shartnomaga muvofiq, ijrochiga qayta ishlash uchun olib kirilgan tovar (xom ashyo)ning bir qismini qoldirsa, bu holda faqat bojxona to’lovlari, jumladan tovarlar importi uchun QQS O’zbekiston Respublikasi hududida qoldiriladigan tovarlar (xom ashyo) qiymatidan kelib chiqib to’lanadi. 47 Misol: Ishlab chiqaruvchiga vtulkalar ishlab chiqarish bo’yicha ishlar uchun haq to’lash hisobiga 200ta vtulka qoldirilgan, ularni ishlab chiqarish qiymati 4 000 ming so’mni tashkil etadi. Ushbu misolda nol darajali stavka ishlab chiqarish bo’yicha ishlarning butun qiymatiga emas, balki olib chiqib ketiladigan vtulkalarga to’g’ri keladigan qismiga qo’llaniladi. Vtulkalarning faqat 800 donasi O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga olib chiqilishi bois, nol darajali stavka 16 000 ming so’mlik ishlar qiymatiga qo’llaniladi. Ishlab chiqarish ishlarining qolgan 4 000 ming so’mlik qismi QQSga 20 foizli stavkada tortiladi. Korxonada uning ishlari (xizmatlari) uchun haq to’lash hisobiga qolgan mahsulotni realizatsiya qilganda, agar korxona QQS to’lovchisi bo’lsa, to’langan QQS Soliq kodeksida belgilangan tartibda hisobga qabul qilinishi mumkin. Bundan tashqari, O’zbekiston Respublikasi hududida qoladigan tayyor mahsulotga to’g’ri keladigan import qilinadigan tovarlar bo’yicha to’langan QQS ham hisobga qabul qilinadi. Uchinchidan, xalqaro tashuvlar bo’yicha nol darajali stavka qo’llanilganda. Shuni ham aytish kerakki, 2010 yil 1 yanvardan O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport qilinayotgan tovarlarni tashish, yuklash, tushirish, qayta yuklash, ekspeditsiya qilishga doir xizmatlar, ishlar uchun QQS bo’yicha imtiyozlar bekor qilindi. Shu munosabatda O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport qilinayotgan tovarlarni tashish, yuklash, tushirish, qayta yuklash, ekspeditsiya qilishga doir xizmatlar, ishlar belgilangan tartibda soliqka tortilishi kerak. Shu bilan birga, xalqaro yo’nalishda tashishlarda nol darajali stavka qo’llaniladi. Xalqaro yo’nalishda tashishlar bo’yicha nol darajali stavkani qo’llashda asosiysi, xizmatlarni realizatsiya qilish joyini aniqlashdir. Agar xalqaro yo’nalishda tashishlar bo’yicha xizmatlarni realizatsiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lsa, bu xizmat O’zbekiston Respublikasi hududida soliqka tortiladi, ya’ni QQS O’zbekiston Respublikasi hududida to’lanadi. O’zbekiston 48 Respublikasi Soliq kodeksining 202-moddasiga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi hududi xalqaro tashuvlar bo’yicha xizmatlarni realizatsiya qilish joyi deb e’tirof etiladi, agarda bu xizmatlarni ko’rsatuvchi shaxsning tadbirkorlik faoliyati O’zbekiston Respublikasi hududida amalga oshirilayotgan bo’lsa. Bunda mazkur moddaga kura, realizatsiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb e’tirof etilgan xalqaro tashuvlar bo’yicha xizmatlar nol darajali stavkada soliqka tortiladi. Nol darajali stavkada soliqqa tortiladigan xalqaro yo’nalishda tashishlarga quyidagilar kiradi: tranzit yuklarni O’zbekiston Respublikasi hududi bo’ylab tashish; yulovchilar, bagajlar, yuklar va pochtani xalqaro yo’nalishda tashish. Tranzit yuklarni tashish jumlasiga yukning tranzitini amalga oshirish uchun chet ellik shaxslar bilan to’g’ridan-to’g’ri tuzilgan shartnomalar yoki xalqaro (idoralararo) transport bitimlari hamda bojxona organlarining mazkur tranzit yuklar haqiqatda olib kirilganligi va olib chiqilganligi to’g’risida belgilari mavjud bo’lgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi hududi orqali chet el tranzit yuklarini tashish va ularga xizmat ko’rsatishga doir xizmatlar kiradi. Agar jo’natish punkti yoki tayin etilgan punkt O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan bo’lsa, tashishlar yagona xalqaro tashish hujjatlari asosida rasmiylashtirilgan takdirda, xalqaro yo’nalishlarda tashish hisoblanadi. Bunda, agar tashish bo’yicha xizmatlar O’zbekiston Respublikasida joylashgan jo’natish joyidan boshlab ko’rsatilsa va etkazib berish joyi ham O’zbekiston Respublikasi chegarasida tugasa, nol darajali stavka bunday hollarda qo’llanilmaydi. Masalan, korxona tovarni eksport qiladi va yuklarni tashish bo’yicha temir yul xizmatlariga haq to’laydi. Bunda, temir yo’l korxonasi yukni respublika hududidan o’z lokomotivida olib o’tadi. Chegarada yukni boshqa respublika temir yo’lining boshqa korxonasi qabul qiladi. Korxona yukni tashish uchun o’zbek korxonasiga 10,0 ming so’m to’laydi va xorijiy korxonaga 20,0 ming AQSh dollari to’laydi. 49 Ushbu xolatda yukni tashigan o’zbek korxonasi uchun nol darajali stavka qo’llanilmaydi, chunki yukni jo’natish joyi O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan, yukni etkazish joyi ham O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqmaydi. Korxona xizmatlar qiymatiga belgilangan tartibda QQS hisoblashi kerak (10,0 x 20%). Bunda yukni tashish bo’yicha ko’rsatilgan xizmatlar qiymati respublika hududida QQS bilan 12,0 ming so’mni tashkil qiladi. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|