410
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
ÖGEL, S.(1989). “Yaşam Biçiminden Süslemesine Anadolu’nun Selçuklu Çehresi”, Türkiyemiz, S.59, Ekim ,
s.4-10.
PEREVODÇİKOVA E.V.(1994).
Yazık Zverinih Obrazov-Oçerki Iskusstva Evraziiskih Skiskoy Epoh,
Moskova.
ROSTOVTZEFF M.(1922). Iranians and Greeks in South Russia, Oxford.
RUDENKO S. I.( 1970). Frozen Tombs of Siberia, London.
TEKÇE, E. F.(1993). Pazırık (Altaylar’dan Bir Halının Öyküsü), Ankara.
WOLFRAM, H.(1985). Treasure on the Danube Barbarian Invaders and their Roman Inheritance, Wien.
YAZICI, N.( 2002). İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, Ankara.
OSMANLI KLASİK DÖNEM MİNYATÜR SANATININ FELSEFESİNE YÖNELİK BİR
DURUM DEĞERLENDİRMESİ
Öğr. Gör. Züleyha ZOR
*
Özet: İnsanlarda büyük beğeni ve haz oluşturan objeye sanat eseri; Bu tür duyarlılığı yüksek olan insanlara
ise sanatçı denir. Felsefe, düşünüş biçimini
ele alan, varlığın ve bilginin kavrana bilirliğini araştıran bilim dalı
iken, sanat felsefesi, sanatın ne olduğunu doğal olanakları ve ölçütleri içerisinde ele almaktadır. Genellikle
sanat felsefesi anlamına gelen, Estetik; sanat eserindeki güzellik duygusunu yaratan nesneleri, deneyden
geçirerek görmemizi, keşfetmemizi sağlamaktadır. Türkler uzun bir zaman aralığında değişik coğrafi
bölgelerde çok farklı kültürler ile etkileşim içinde kalmıştır. Türk kültürü ve sanatını besleyen bir inanç
sistemi olarak İslamiyet, Türk Sanatına yön veren bir üst kimliktir. Türk Sanatında genel olarak mimari,
yazma kitap sanatları, edebiyat, musiki ve süsleme sanatlarının belirgin bir şekilde öne çıktığı görülmektedir.
Fakat bu sanatlar içerisinde insanların ruhsal ve fiziksel yönlerini inceleyen sanat dalı minyatür olmuştur.
Belge niteliği taşımasının yanı sıra, yaşanan dönemin felsefesini de yansıtmaktadır. Bu yüzden göze dayalı
sanatların felsefi boyutuna verilecek en iyi örnek minyatür sanatıdır.
Anahtar Kelimeler: Minyatür, Felsefe, Estetik, Türk Sanatı
An Assessment on the Philosophy of Classical Ottoman Miniature
Abstract: Art is forming a great appreciation and enjoyment in humans; having such a high sensitivity that is
called artist. While the philosophy is a branch of science that discussing the way of thinking, searching the
existence and perceptible information, philosophy of art is taken what the art is in consider to its natural
possibilities and criteria. Usually aesthetics that means the philosophy of art; it allows us to discover the
sense of beauty in art by an experimental way. Turkey had been interacted with many different cultures
because of remaining in different geographic regions over a long period of time. Islam as a belief system that
feeds the Turkish culture and art is one of the top identity that shape the Turkish art. Architecture, art of
book, literature, music and decorative arts have been come to the forefront in overall of Turkish art. But
miniature has been studying the mental and physical aspects of people. As well as it has the characteristics of
document, reflects the philosophy of the experienced periods. Miniature will be given as the best
philosophical example of the art based on eye.
Keywords: Miniature, Philosophy, Aesthetics, Turkish Art
Giriş
İnsanoğlu, tarihi boyunca var olan her tür güzelliğin peşinde ve güzeli arama duygusu içinde
olmuş, bu arayışı da sanat eseriyle ortaya koymuştur. Farklı medeniyetlere göre çok değişik biçimde
gelişen sanatın tarifi de tıpkı gelişimi gibi birçok şekilde yapılmıştır. Bize göre; insanın kendini ifade
etme biçimi olan sanat, eşyanın hakikatini aramak ve ipuçları yakaladığında bunları beş duyu organı ile
algılanabilir şekle sokmaktır (www.ktsv.com.tr). Sanat; Karışıklıktan ahenk yaratma faaliyetidir.
Sanat kolayca anlaşılmayan niceliği-çokluğu kolayca anlaşılabilecek bir birliğe dönüştürür
(Boydaş, 2005;5). Gerçekler dünyasındaki obje, durum ve davranıştan zevk vericilik, mutluluk
kazandırıcılık bir veya birkaç kişinin tattığı bir durum olabilir. Evrendeki canlı ve cansız varlıkları renk,
biçim, boyut, oran, konum, işlev bakımlarından kendi isteklerimize göre şekillendiremez ve
değiştiremeyiz. Bazı insanlar heyecan verici saydıkları gerçek obje, durum ve davranışlar üzerinde seçme,
ayıklama, eklemeler yapar müdahale eder yeni kompozisyonlar yaratırlar. Bu tür duyarlılığı yüksek
insanlara Sanatçı, meydana getirilen, insanlarda büyük beğeni ve haz oluşturan objeye ise sanat eseri
denir (Tural; 1999,20).
Sanat eseri bir penceredir. Pencerelerin binalarda dış dünya ile bağlantıyı sağlaması gibi sanat
eserleri de diğer duygularla irtibat sağlar. İnsan bu pencereden baktığında diğer insanların ve kendinden
önce yaşamış kişilerin duygu ve düşüncelerini en dolaysız biçimde görebilir (Özkeçeci; 2007, 16).
Sanat nesnel ve öznel yaklaşımlara göre farklı açıklanmaktadır. Nesnel yaklaşımlarda sanat
toplumsal etkilerle, öznel yaklaşımlar da ise salt bireysellikle yaratılır. Tolstoy, sanatın ortaya çıkışının
bir ihtiyaçtan kaynaklandığını ifade eder. Ona göre “insanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu
kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu başkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, çizgi, renk
*
Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel El Sanatları Bölümü. zorzuleyha25@gmail.com