397
Yusufcan YASİN
/
İslamiyetten Önce Türklerde Demircilik
БЕРНИШТАМ, А. Н. (1952),
Материалы по Исследовании Археолоии(MİA), 1952, 26 No.
EBERHARD, W.(1996), Çin’in Şimal Komşuları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B.(2007) , Türk Dili Tarihi(Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Kadar), Akçağ Yayınları, Ankara.
Chang Jen-t’ang(1968), T’ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler(ts’êfu yüan – küei ve tzǔ- chih
t’ung –chien’e göre), Taipei.
ÇEÇEN, Anıl (2007), Türk Devletleri, Fark Yayınları, Ankara .
GUMİLËV, Lev Nikolayeviç(2003) , Eski Türkler, Selenge Yayınları, İstanbul.
İslam Ansiklopedisi (“Türkler”maddesi)(1988), 12/2cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
KAFESOĞLU, İbrahim(2004), Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
KEXKERİ, Mehmut(1981), Divanu Lugat-it Türk(‘‘Türkiy Tillar Divani’’), 1.cilt , Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi.
КИСЕЛЕВ,С. В.(1957) ,‘‘Древние Города Монголии’’, Советсикая Aрхеология, 1957, No.Ⅱ.
Li-Yan-shou(2002), Şimaliy Sulaliler Tarihi, Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi.
刘锡凎 陈良伪 著《
龟兹古国史
》,新疆大学出版社, 乌鲁木齐,1992年.
ORKUN, Hüseyin Namık(1994)
, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Ow-Yang-xiu(2010), Yengi Tangname, Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi, 2010.
ÖGEL, B.(1971), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 1.cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul .
ÖGEL, B.(2000), Türk Kültür Tarihine Giriş, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara.
ÖGEL, B.(2003) , İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara .
任一飞,雅森 。吾守尔著《
维吾尔族
》, 民族出版社, 北京,1997年.
岑仲免 著《
隋唐史
》(一),中华书局, 北京, 1981年。
ŞEŞEN, Ramazan(2001), İslam Çoğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
薛宗正 著《
中国新疆古代社会生活史
》, 新疆人民出版社, 乌鲁木齐, 1997年.
TAŞAĞIL, Ahmet(2004), Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Türk Tarih Kurumu, 2004.
TURSUN, İmin (1990), Tarimdin Tamçe, Milletler Neşriyati, Bei-Jing.
TOGAN, A. Zeki Velidi (1981), Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, İstanbul .
TOGAN, İsenbike, KARA, Gülnar, BAYSAL,Cahide (2006), Eski T’ang Tarihi(Chiu T’ang -shu), Türk Tarih
Kurumu, Ankara.
Türk Ansiklopedisi(“altın işçiliği” maddesi)(1966), 2.cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
OSMANLI DÖNEMİ PADİŞAH PORTRELERİNİ RESMEDEN MİNYATÜRLERDE TASVİR
EDİLEN YASTIKLAR
Yrd. Doç. Dr. Zeynep BALKANAL
Özet: Minyatür, çok ince işlenmiş ve küçük boyutlu resimlere ve bu tür resim sanatına verilen addır. Osmanlı
minyatürleri o dönemin kültürel ve sosyal açıdan geçmişten günümüze önemli belgeleridir. Osmanlı
döneminde 16. yüzyıldan beri süregelen bir padişah portreciliği geleneği vardır. Padişahlar portrelerini portre
albümlerinde minyatür tekniğinde yaptırmışlardır. Minyatürler incelendiğinde, Osmanlı dönemi el sanatlarını
uygulayan saray ustalarının teknik, renk, motif, kompozisyon bakımından belirli bir üslup geliştirdiği dikkati
çekmektedir. Padişahlar portrelerinde çoğunlukla yaslandıkları bir yastıkla birlikte resmedilmişlerdir. Bu
yastıklar padişahların resmedilmesinde kullanılan geleneksel kalıbın da ayrılmaz bir parçasıdır. Ayrıca
padişahların üzerlerine giymiş oldukları kıyafetler, yaslanmış oldukları yastıklar ve üzerlerine oturmuş
oldukları halıların desenleri dönemin zevkini ve sanat anlayışını yansıtmaktadır. Çalışmanın amacı, padişah
portrelerindeki yastıkları şekil, desen, motif, renk ve kompozisyon açısından incelemektir. Bu amaç
doğrultusunda kaynak tarama yöntemiyle oluşturulan araştırma kapsamında bulunabilen minyatür örnekleri
incelenmiş ve padişah portrelerindeki yastıklar şekil, desen, motif, renk ve kompozisyon açısından ele
alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, minyatür, yastık, dokuma, süsleme sanatı.
The Pillows Depicted in the Miniatures Painted as the Sultan Portraits in Ottoman Period
Abstract : Miniature is the art of painting worked very finely as small sized paintings. Ottoman miniatures
are significant documents from the past to the present time in social and cultural senses in that period. There
had been a tradition of Sultan portrait painting since 16th century in Ottoman period. Sultans made their
portraits drawn with the technique of miniature in portrait albums. Upon detailed examination of miniatures,
it is striking that the palace artists applying the handicraft arts in Ottoman period developed a certain style in
terms of technique, colour, motive and composition. In their portraits, Sultans were mostly depicted with a
pillow on which they leaned. These pillows are an indispensable part of the traditional cliché used in the
depiction of Sultans. In addition, the designs of the clothes Sultans wore, the pillows they leaned and the
carpets they sat on reflect the taste and sense of art in that period. The purpose of the study is to investigate
the pillows in the Sultan portraits in terms of shape, design, motive, colour and composition. In this sense, the
miniature samples that was obtained within the context of the research that was formed through literature
review were investigated and the pillows in the Sultan portraits were examined in terms of shape, design,
motive, colour and composition.
Keywords: Ottoman, miniature, pillow, weaving, art of decoration
Giriş
Genel tanımlamayla yazma eserlerde anlatılan olayları görselleştirmek üzere yapılan kitap
resimlerine minyatür denilmektedir (Mahir, 2004: 15). Ortaçağ Avrupa’sında el yazması kitapların bölüm
başlarındaki ilk harfler “minium” denilen maden kırmızısı (sülüğen) ile boyanıp süslenirdi. Daha sonraları
kitapları süslemek için yapılan resimlere de bu ad verilmiştir. Minyatür kelimesinin Türkçe’de, Arapça’da
ve Farsça’da bir karşılığı yoktur. Türk dünyasında eskiden beri minyatüre nakış, nakış yapana da nakkaş
denilmiştir (Binark, 1975: 35).
İslam Ansiklopedisinin minyatür maddesinde ise, “İslam sanatında minyatüre "tasvir", minyatür
sanatçısına "musavvir" veya "nakkaş" adı verilmiştir. Metni açıklamak amacıyla kitap sayfalarına veya
bir albüm içinde toplamak için tek yaprak halinde suluboya ve altın, gümüş yaldızla yapılan minyatürler,
ışık gölge oyunlarıyla derinlik duygusu kazandırılmayan küçük boyutlu resimlerdir” ifadesi kullanılmıştır
(Mahir, 2005:118).
Minyatürün kökeni, Batı’da Antik Çağ’a, Doğu’da ise İslâm öncesi dönemlere kadar inmektedir.
İslâm dünyasında, Selçuklu, Moğol, Memlûk, Celayirli, İncu, Muzafferi, Timurlu, Türkmen, Safevî ve
Osmanlı egemenliğinde gelişen minyatür sanatı 13-19. yüzyıllar arasında (el yazmalarında) egemen resim
türü olarak karşımıza çıkmaktadır (Renda, 1997: 1262).
Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, zbalkanal@gmail.com