Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi

397 

Yusufcan YASİN

/

İslamiyetten Önce Türklerde Demircilik 

БЕРНИШТАМ, А. Н. (1952), Материалы по Исследовании Археолоии(MİA), 1952, 26 No. 

EBERHARD, W.(1996), Çin’in Şimal Komşuları, Türk Tarih Kurumu, Ankara. 

ERCİLASUN, Ahmet B.(2007) , Türk Dili Tarihi(Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Kadar), Akçağ Yayınları, Ankara. 

Chang Jen-t’ang(1968), T’ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler(ts’êfu yüan – küei ve tzǔ- chih 

t’ung –chien’e göre), Taipei.  

ÇEÇEN, Anıl (2007), Türk Devletleri, Fark Yayınları, Ankara . 

GUMİLËV, Lev Nikolayeviç(2003) , Eski Türkler, Selenge Yayınları, İstanbul. 

İslam Ansiklopedisi (“Türkler”maddesi)(1988), 12/2cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. 

KAFESOĞLU, İbrahim(2004), Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.  

KEXKERİ, Mehmut(1981), Divanu Lugat-it Türk(‘‘Türkiy Tillar Divani’’), 1.cilt , Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi. 

КИСЕЛЕВ,С. В.(1957) ,‘‘Древние Города Монголии’’, Советсикая Aрхеология, 1957, No.Ⅱ. 

Li-Yan-shou(2002), Şimaliy Sulaliler Tarihi, Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi. 

刘锡凎 陈良伪 著《

龟兹古国史

》，新疆大学出版社, 乌鲁木齐,1992年.  

ORKUN, Hüseyin Namık(1994) , Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. 

Ow-Yang-xiu(2010), Yengi Tangname, Şincang Helk Neşriyati, Ürümçi, 2010. 

ÖGEL, B.(1971), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 1.cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul . 

ÖGEL, B.(2000), Türk Kültür Tarihine Giriş, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara. 

ÖGEL, B.(2003) , İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara . 

任一飞，雅森 。吾守尔著《

维吾尔族

》, 民族出版社, 北京,1997年. 

岑仲免 著《

隋唐史

》（一）,中华书局, 北京, 1981年。 

ŞEŞEN, Ramazan(2001), İslam Çoğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara. 

薛宗正 著《

中国新疆古代社会生活史

》, 新疆人民出版社, 乌鲁木齐, 1997年. 

TAŞAĞIL, Ahmet(2004), Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Türk Tarih Kurumu, 2004.  

TURSUN, İmin (1990), Tarimdin Tamçe, Milletler Neşriyati, Bei-Jing. 

TOGAN, A. Zeki Velidi (1981), Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, İstanbul . 

TOGAN,  İsenbike,  KARA,  Gülnar,  BAYSAL,Cahide  (2006),  Eski  T’ang  Tarihi(Chiu  T’ang  -shu),  Türk  Tarih 

Kurumu, Ankara. 

Türk Ansiklopedisi(“altın işçiliği” maddesi)(1966), 2.cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.  

 

 

---

398 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

 

---

OSMANLI DÖNEMİ PADİŞAH PORTRELERİNİ RESMEDEN MİNYATÜRLERDE TASVİR 

EDİLEN YASTIKLAR 

Yrd. Doç. Dr. Zeynep BALKANAL



 

Özet: Minyatür, çok ince işlenmiş ve küçük boyutlu resimlere ve bu tür resim sanatına verilen addır. Osmanlı 

minyatürleri  o  dönemin  kültürel  ve  sosyal  açıdan  geçmişten  günümüze  önemli  belgeleridir.  Osmanlı 

döneminde 16. yüzyıldan beri süregelen bir padişah portreciliği geleneği vardır. Padişahlar portrelerini portre 

albümlerinde minyatür tekniğinde yaptırmışlardır. Minyatürler incelendiğinde, Osmanlı dönemi el sanatlarını 

uygulayan saray ustalarının teknik, renk, motif, kompozisyon bakımından belirli bir üslup geliştirdiği dikkati 

çekmektedir.  Padişahlar  portrelerinde  çoğunlukla  yaslandıkları  bir  yastıkla  birlikte  resmedilmişlerdir.  Bu 

yastıklar  padişahların  resmedilmesinde  kullanılan  geleneksel  kalıbın  da  ayrılmaz  bir  parçasıdır.  Ayrıca 

padişahların  üzerlerine  giymiş  oldukları  kıyafetler,  yaslanmış  oldukları  yastıklar  ve  üzerlerine  oturmuş 

oldukları halıların desenleri dönemin zevkini ve sanat anlayışını yansıtmaktadır. Çalışmanın amacı, padişah 

portrelerindeki  yastıkları  şekil,  desen,  motif,  renk  ve  kompozisyon  açısından  incelemektir.  Bu  amaç 

doğrultusunda  kaynak tarama yöntemiyle oluşturulan araştırma  kapsamında bulunabilen minyatür örnekleri 

incelenmiş  ve  padişah  portrelerindeki  yastıklar  şekil,  desen,  motif,  renk  ve  kompozisyon  açısından  ele 

alınmıştır.  

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, minyatür, yastık, dokuma, süsleme sanatı. 

The Pillows Depicted in the Miniatures Painted as the Sultan Portraits in Ottoman Period 

Abstract : Miniature is the art of painting worked very finely as small sized paintings. Ottoman miniatures 

are significant documents from the past to the present time in social and cultural senses in that period. There 

had  been  a  tradition  of  Sultan  portrait  painting  since  16th  century  in  Ottoman  period.  Sultans  made  their 

portraits drawn with the technique of miniature in portrait albums. Upon detailed examination of miniatures, 

it is striking that the palace artists applying the handicraft arts in Ottoman period developed a certain style in 

terms of technique, colour,  motive and composition.  In their portraits, Sultans  were  mostly depicted  with a 

pillow  on  which  they  leaned.  These  pillows  are  an  indispensable  part  of  the  traditional  cliché  used  in  the 

depiction  of  Sultans.  In  addition,  the  designs  of  the  clothes  Sultans  wore,  the  pillows  they  leaned  and  the 

carpets they sat on reflect the taste and sense of art in that period. The purpose of the study is to investigate 

the pillows in the Sultan portraits in terms of shape, design, motive, colour and composition. In this sense, the 

miniature  samples  that  was  obtained  within  the  context  of  the  research  that  was  formed  through  literature 

review  were  investigated  and  the  pillows  in  the  Sultan  portraits  were  examined  in  terms  of  shape,  design, 

motive, colour and composition.  

Keywords: Ottoman, miniature, pillow, weaving, art of decoration 

Giriş 

Genel  tanımlamayla  yazma  eserlerde  anlatılan  olayları  görselleştirmek  üzere  yapılan  kitap 

resimlerine minyatür denilmektedir (Mahir, 2004: 15). Ortaçağ Avrupa’sında el yazması kitapların bölüm 

başlarındaki ilk harfler “minium” denilen maden kırmızısı (sülüğen) ile boyanıp süslenirdi. Daha sonraları 

kitapları süslemek için yapılan resimlere de bu ad verilmiştir. Minyatür kelimesinin Türkçe’de, Arapça’da 

ve Farsça’da bir karşılığı yoktur. Türk dünyasında eskiden beri minyatüre nakış, nakış yapana da nakkaş 

denilmiştir (Binark, 1975: 35). 

İslam  Ansiklopedisinin  minyatür  maddesinde  ise,  “İslam  sanatında  minyatüre  "tasvir",  minyatür 

sanatçısına  "musavvir"  veya  "nakkaş"  adı  verilmiştir.  Metni  açıklamak  amacıyla  kitap  sayfalarına  veya 

bir albüm içinde toplamak için tek yaprak halinde suluboya ve altın, gümüş yaldızla yapılan minyatürler, 

ışık gölge oyunlarıyla derinlik duygusu kazandırılmayan küçük boyutlu resimlerdir” ifadesi kullanılmıştır 

(Mahir, 2005:118). 

Minyatürün kökeni, Batı’da Antik Çağ’a, Doğu’da ise İslâm öncesi dönemlere kadar inmektedir. 

İslâm  dünyasında,  Selçuklu,  Moğol,  Memlûk,  Celayirli,  İncu,  Muzafferi,  Timurlu,  Türkmen,  Safevî  ve 

Osmanlı egemenliğinde gelişen minyatür sanatı 13-19. yüzyıllar arasında (el yazmalarında) egemen resim 

türü olarak karşımıza çıkmaktadır (Renda, 1997: 1262). 

                                                      



 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, [e-mail] 

---