Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi

402 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Sultan IV. Murad portresi, Levnî’nin kendi yorumu ile yapmış olduğu, mor zemin üzerine beyaz 

altın  ile  boyanmış  ‘lâle’  ve  ‘peleng’  motiflerinden  oluşmuştur.  Kompozisyonda  lale  motifleri  zemine 

karışık  bir  şekilde  yerleştirilmiş,  aralarına  peleng  motifleri  serpiştirilmiştir  (Fot.  9).  Kanunî  Sultan 

Süleyman  portresindeki  yastık  deseni,  hançer  yapraklarının  karışık  bir  şekilde  dizilmesi  ile 

oluşturulmuştur. Koyu renk zemin üzerine motifler sarı yaldız ile boyanmıştır (Fot. 10). 

Osman Gazi portresindeki yastık, turuncu zemin üzerine çintemani desenindeki üç benek ve peleng 

motiflerinin  karışık  bir  şekilde  yerleştirilmesi  ile  oluşturulmuştur.  Üçlü  benekler,  sarı  yaldız  ile  peleng 

motifleri beyaz yaldız ile boyanmıştır (Fot. 11). Çelebi Mehmed portresinde yastığın zemini kahverengi 

tondadır.  Sarı  yaldızla  boyanmış,  çiçek  ve  yaprak  motifleri  birbirinin  boşluklarını  dolduracak  şekilde 

bezenmiştir. Motifler sarı ve beyaz yaldızla meydana getirilmiştir (Fot. 12). 

Sonuç 

Padişahların betimlendiği minyatürler incelendiğinde, mekânın genellikle aynı tarzda kurgulandığı 

görülmektedir. Minyatürlerde mekân; padişahın üzerinde oturduğu yaygı, arkasını yasladığı yastık, arka 

plan  gibi  unsurlardan  oluşturulmuştur.  Minyatürlerin  arka  planlarında  perdeler,  geometrik  ve  bitkisel 

motifler, yazılar görülmektedir. 

Bu  minyatürlerde  padişahlar  genellikle  dik  bir  şekilde  bir  yastığa  yaslanmış,  başlarında  sarıkları, 

üzerlerinde kaftanları ile bağdaş kurarak, iki bacağını bükerek çökmüş ya da bir bacağını bükmüş diğerini 

ise yukarıya doğru toplamış yerde oturarak tasvir edilmişlerdir. Tahtında oturarak resmedilen padişahların 

portreleri de mevcuttur. 

 

Fot. 

7. 

II.Selim 

Kıyâfetü’l-İnsâniye  fî  Şemâ’il 

ü’l-Osmâniye  (Adım  Adım 

Osmanlı  Tarihi  Padişahlar 

Albümü, 1999: 199). 

 

Fot.  8.  I.Ahmet  Minyatür 

Suhbat-ül  Ahbar  (Adım  Adım 

Osmanlı 

Tarihi 

Padişahlar 

Albümü, 1999: 239). 

 

Fot. 

9. 

Sultan 

IV. 

Murad’ın  Portresi  Minyatür: 

Levni, 

Kebir 

Musavver 

Silsilename TSM A 3109 (And, 

2002: 159). 

 

Fot.  10.    Kanunî  Sultan 

Süleyman,  Minyatür:  Levni,  Kebir 

Musavver  Silsilename  TSM  1710-

20 

(http://www.sedefscorner.com 

(03.03.2016). 

 

Fot.  11.  Osman  Gazi, 

Minyatür: 

Levni, 

Kebir 

Musavver  Silsilenâme,  TSM 

(https://tr.pinterest.com 

(03.03.2016). 

 

Fot. 12. Çelebi Mehmed, 

Kebir  Musavver  Silsilenâme, 

TSM 

(http://www.turkishculture.org 

03.03.2016). 

---

403 

Yrd. Doç. Dr. Zeynep BALKANAL / Osmanlı Dönemi Padişah Portrelerini Resmeden Minyatürlerde  

Bazıları  belindeki  kemerine  sokulmuş  bir  hançer  ile,  bazıları  ise  bir  kırmızı  karanfili  ya  da  bir 

pembe  gülü  koklarken  resmedilmiştir.  Bazılarının  ise  elinde  bir  kitap  ya  da  mendil  tuttuğu 

gözlemlenmiştir.  

Padişah  portrelerinde  görülen  yastık  örneklerinde  renkler,  formlar,  motifler  ve  kompozisyonlar 

dönemin  sanat  zevkini  ve  ihtişamını  bize  yansıtmaktadır.  İncelenen  minyatür  örneklerinde  görülen 

yastıklar dikdörtgen ve yuvarlak formdadır. Zemin düz renk, üzerine uygulanan motifler genellikle yaldız 

kullanılarak  yapılmıştır.  Kompozisyonlar  incelendiğinde,  bitkisel  bezemelerin  sıklıkla  kullanıldığı 

yastıkların  üzerindeki  desenlerin  belli  bir  ölçüye  bağlı  kalınmadan  yapıldığı  tespit  edilmiştir.  Motifler 

bazı örneklerde sıralı, bazılarında ise karışık şekilde yerleştirilmiştir. 

KAYNAKÇA 

And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: 1 Minyatür, Türkiye İş Bankası Yayınları. 

Anonim. (1999). Adım Adım Osmanlı Tarihi Padişahlar Albümü 1299-1520, İstanbul: Boyut Yayınevi, Cilt: 1. 

Binark, İ. (1975). Eski Kitapçılık Sanatlarımız, Ankara: Kazan Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları, 

Ayyıldız Matbaası A.Ş. 

Filiz,  Ç.  (1982).  Türk  Minyatür  Sanatının  İslam  Sanatındaki  Yeri,  İslam  Sanatında  Türkler,  İstanbul:  Yapı  Kredi 

Bankası Kültür Hizmeti. 

İnal, G. (1995). Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara  Kadar), Ankara:  Atatürk Kültür, Dil ve  Tarih 

Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını:63. 

Mahir, B. (2004). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi: 257, İnceleme Dizisi: 46. 

Mahir, B. (2005). Minyatür, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,  Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt:30, 

s.118-123. 

Necipoğlu,  G.  (2000).  “Osmanlı  Sultanlarının  Portre  Dizilerine  Karşılaştırmalı  Bir  Bakış”,  Padişahın  Portresi 

Tesâvir-i Âl-i Osman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. 

Renda, G. (1980). Osmanlılarda Padişah Portreciliği, Osmanlı Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: Yeni Türkiye 

Yayınları, Cilt: 11, s. 415-422. 

Renda,  G.  (1997).  Minyatür,  Eczacıbaşı  Sanat  Ansiklopedisi,  İstanbul:  Yem  Yayın  Yapı-Endüstri  Merkezi 

Yayınları, Cilt: 2, s.1262- 1271. 

Renda, G. (1999). Padişah Portreleri Mevlâna Müzesi Albümü, Konya: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. 

Tansuğ,  S.  (1997).  Minyatür,  Eczacıbaşı  Sanat  Ansiklopedisi,  İstanbul:  Yem  Yayın  Yapı-Endüstri  Merkezi 

Yayınları Cilt: 2, s.108. 

http://dolusozluk.com/?i=125199 Erişim Tarihi: 04.03.2016 

http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c30/c300074.pdf Erişim Tarihi: 04.03.2016 

http://www.sedefscorner.com/2012/12/reading-history-through-jewellery.html Erişim Tarihi: 04.03.2016 

https://tr.pinterest.com/pin/297870962826966031 Erişim Tarihi: 04.03.2016 

http://www.turkishculture.org Erişim Tarihi: 04.03.2016 

 

 

---