O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli ta’Lİm wa’ZİRLİGİ berdaq atindag’I
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Saylap ju’rip awqatlanıwdın’ san mug’darın bah’alaw
- L=(a - v) v L 1 =(v - a) a ;
Ha’r qıylı da’rejede awqat zatın qabıllawına baylanıslı gidrobiontlardı evrifag h’a’m stenofag dep bo’ledi. Stenofag organizmlerdin’ ko’pshiligine az tirishilik etiw xarakterli yag’nıy bulardın’ awqat zatı sezong’a baylanıslı o’zgermeydi. Al stenofag organizmlerdin’ tirishilik tsikli uzaq dawam etetug’ın formaları ko’binese turaqlı awqatlıq bazag’a iye vodoemlarda ushırasadı. Bul a’sirese balıqlarda bayqaladı. (Nikolskiy 1976). Gidrobiontlardın’ tirishiliginde qanday awqatlıq zat u’lken a’h’miyetke iye, usıg’an qaray gruntoed, detritofag, zoofag h’a’m fitozoofaglar dep bo’ledi. Organizmnin’ ishindegi awqatının’ a’h’miyetine qaray tiykarg’ı 2 da’rejeli h’a’m tosattan dep bo’ledi. Egerde ishekligi sol tu’r awqat penen tolg’an bolsa tiykarg’ı delinedi. İsheklikte h’a’mme waqıt ushırasadı, biraq onsha ko’p da’rejede emes boladı, og’an 2 da’rejeli delinedi. Siyrek h’a’m az da’rejede awqatlansa tosattan delinedi. Awqatlanıw spektri ontogenezde tolıq o’zgeriwi mu’mkin. Mıs: aq tolstolobiktin’ lichinkası tek zooplankton menen awqatlanadı, al keyin fitoplankton menen awqatlarg’a o’tedi, u’lkenleri de usının’ menen awqatlanadı. Awqatlanıw spektri awqatlıq bazasının’ o’zgeriwine baylanıslı sutkalıq h’a’m asezonlı tu’rde o’zgeredi. Sutkalıq o’zgeriw awqatlıq organizmlerdin’ sutkalıq awısıwına baylanıslı boladı.
Saylap alıw awqatlanıw gidrobiontlardın’ a’piwayı tu’rinen baslap su’t emiziwshilerde de ushırasadı. Geuek denelilerde pora qısqarıwg’a h’a’m tesikti pitewge uqıplı kletkalar menen qorshalg’an boladı. Egerde suw ag’ısı kerek emes zattı alıp kelse ol jabıladı. İshek quwıslılarda qarmalawshıları awqat zatının’ da’min sezedi.
Saylap ju’rip awqatlanıwdın’ san mug’darın bah’alaw 1940 -jılı A.A.Shorıgin tan’law-saylaw indeksi (L) retinde isheklik quramındag’ı azıqlıq komponentti (a) h’a’m awqatlıq bazasındag’ı (v) salmaqlıq qatnasın paydalanıwdı usındı. L ___a__
basqasına qarag’anda neshe ma’rtebe ko’p ekenligin an’sat ko’rsetiwge boladı. (bir obekttin’ L 1
in 2-sine L 2 bo’liw arqalı). İndekstin’ ko’riniwin saqlaw ushın h’a’m olardın’ summalanıwın boldırıw ushın saqlaw indeksin o’z aldına (L) h’a’m odan qashıw indeksin (L a’ ) o’z aldına esaplawdı usındı (Konstantinov 1953).
L=(a - v)~ v ~ L 1 =(v - a)~ a ; E 1 =E 2 =(L+q)-( L | +q)=( L 1 +q) : ( L 2 +q)=( L |
1 +q) -( L | 2 +q)
Mıs: Egerde karptın’ qurttı alıw indeksi 5 ke ten’ bolsa (E a’ ) al mollyuskalardan qashıw indeksi -3 ke ten’ bolsa (E g’ ), onda E a’ U’ E
g’ =(5+1) x(3+1)=24. Egerde bir obekti saylaw indeksi-1 bolsa, al 2-si -5 bolsa onda E a’ U’ E g’ =(5+1) U’ (1+1)=3 yag’nıy 2-obekt 1-ge qarag’anda 3 ma’rte artıg’ıraq boladı.
Gidrobiontlardın’ awqatlanıw intensivligi dep waqıt birliginde qabıllag’an awqatının’ san mug’darına (salmag’ına) tu’siniledi. Awqatlıq zatlardı qabıllaw ilajı retinde sutkalıq ratsiondı aytıwg’a boladı, yag’nıy sutka dawamında organizmnin’ qabıllag’an awqat zatının’ san mug’darı. Awqatlanıw yamasa awqat zatına toyınıwı gidrobiontlardın’ awqatlanıw intensivligi tuwralı ayrım tu’sinikler beredi ishekliktin’ tolıw indeksin xarakterlewshi bul boyınsha as pisiriw traktindegi awqatlıqtın’ salmag’ı organizmnin’ ulıwma salmag’ına bolg’an qatnasına tu’siniledi. Awqat zatın o’zlestiriwi bir ta’repten gidrobiontlardın’ fiziologiyalıq o’zgeshelikleri boyınsha anıqlanadı. Al ekinshi ta’repten onın’ sostavına h’a’m awqatlanıw jag’dayına baylanıslı. Awqat zatın qabıllaw, paydalanıw intensivligi Ku’nlik ratsionnın’ mug’darın biliw ushın jegen awqatın esaplaw arqalı anıqlaw mu’mkin. Awqat ratsionının’ mug’darı h’aywanlardın’ jasına qaray (massasına qaray) nızamlı tu’rde to’menleydi. Organizmnin’ fiziologiyalıq jag’dayına baylanıslı awqatın qabıllaw intensivligi o’zgeriwi mu’mkin. Mıs: shayan Paracalanus parvus ko’beyiw waqıtında samkalarda
ratsionı to’menleydi. Awqat molshılıq waqıtta awqatlanıw intensivligi artadı. Mıs: mizid Leptomusis Lindata awqat zatı ishekke tu’spese, ishekliktegi awqattın’ ju’riw waqıtı 2-3 saatqa ten’, al tez-tez awqatlanıwda 10-15 min. ten’. Awqatlanıw intensivligine temperatura da u’lken ta’sir etedi. Temperatura sheklengen mug’darg’a deyin ko’terilse awqat qabıllawda artadı, al keyin ja’ne to’menleydi.
Awqattın’ sin’iw da’rejesi-onın’ qa’siyetine sutkalıq ratsion mug’darına sol jerdegi jag’dayg’a (temper.) h’.t.b. baylanıslı boladı. Egerde temperatura 20 S tan to’men bolsa, ustritsalar vodorosllerdi pisire almaydı, al temperatura 30 S qa deyin qızsa onda jaqsı o’zlestiredi. Ko’pshilik gidrobiontlarda awqatlıq zatının’ pisiriliwi azıq zatının’ kontsentratsiyasının’ h’a’m sutkalıq ratsion mug’darının’ artıwına baylanıslı to’menleydi. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|