BIOELEKTRONICZNA METAFIZYKA ŚWIATŁA W. SEDLAKA
97
W obrazowym języku starotestamentowym światło oznacza nie tylko
akt narodzin („ujrzeć światło świata”), lecz może symbolizować życie czło
wieka w błogosławieństwie, szczęściu13, nowe życie człowieka w wierze
chrześcijańskiej albo stać się symbolem życia jako daru Bożego. „A Jezus
przemówił do nich tymi słowami: Ja jestem światłością świata, kto idzie za
mną, nie będzie chodził w ciemności, ale będzie miał światłość żywota.”14
Życiu chrześcijanina wytoczony zostaje eschatologiczny cel: życie w wieczno
ści, w niej dostąpi zjednoczenia z Bogiem, Jezus zaś będzie pośrednikiem
i drogowskazem. Taką interpretaqç potwierdzają biblijne wersety: „Nie był on
światłością, lecz miał zaświadczyć o światłości” 15, lub: „Ten przyszedł na
świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy przezeń uwierzyli.”16
W Ewangelii św. Jana światłość staje się synonimem prawdy w sensie
objawienia. Jezus uobecnia prawdę zbawczą, czyli samą rzeczywistość zbaw
czą, a światłość identyfikowana jest ze Słowem, oświecającym człowieka, by
kroczył drogą prawdy.
Mircea Eliade podejmując się analizy mocy i świętości bóstwa, dostrzega
aspekt jego wewnętrznego ograniczania się i historycyzowania. Proces ten
dotyczy nie tylko wierzeń archaicznych, lecz powielany bywa w wielu religiach,
obejmuje on także wierzenia biblijne. Hierofanie stanowią akty przejawiania
się sacrum, najwyższą teofanią jest ucieleśnienie Boga w Chrystusie — naj
wyższa tajemnica wiary. Eliade pisze: „[...] sam Bóg, wcielając się w Jezusa
Chrystusa, akceptuje ograniczenie się i zhistorycyzowanie”17. Bóg przyjmuje
ograniczenia, by wskazać prawdziwą drogę człowiekowi; pojawia się jako
wysłannik światłości, aby o niej zaświadczyć, sam jednocześnie będąc światło
ścią. W analizowanej symbolicznej kategorii światła odnajdujemy aspekt
epistemologiczny, w którym światło rozumiane jest jako oświecenie, poznanie,
ma dwa aspekty: „W jednym światło jest synonimem życia Bożego, którego Chrystus udziela
człowiekowi, które wewnętrznie przemawia, uświęca i n a skutek tego zmienia stosunek człowieka
do Boga. W drugim zaś aspekcie Jezus jest światłem, które prowadzi do życia, czyli wskazuje
właściwą i pewną drogę w tym kierunku. Być zatem w blasku światła Chrystusa Pana — to tyle, co
mieć życie, i to życie nieprzemijające, bo wieczne.” J. C z e r s k i : Życie. W: Egzegeza „Ewangelii
św. Jana“..., s. 302. Zob. również tekst: H. O r d o n SDS:
Eschatologia. W:
Egzegeza „Ewangelii
św. Jana".... s. 369—381.
13 Dorothy F o r s t n e r w Świat symboliki chrześcijańskiej wspomina o rytuałach związanych
z symbolami żyda i światła. Starożytni chrześcijanie, żyjący w Syrii, kreślili nad drzwiami swoich
domostw greckie słowa oznaczające światło i życie, słowa te symbolizowały imię Boże, mieszkań
com domu miały przynieść pokój i błogosławieństwo.
14 Biblia..., Jan 12, s. 1148.
13 Ibidem, Jan 8, s. 1136.
14 Ibidem, Jan 7, s. 1136. Zob. S. M ę d a l a CM: Świat. W: Egzegeza „Ewangeliiśw. Jana’’...,
s. 347—362.
17
M. E l i a d e :
M ity, sny i misteria..., rozdz. VII:
Moc i świętość w
historii religii,
s. 131—165, cyt. s. 133.
7 „Folia Philosophica”. T. 14
98
ELŻBIETA STRUZIK
wskazanie właściwej drogi do celu18. Najwyższym stopniem poznania jest
oświecenie, rozumiane przez Kościół katolicki jako oddziaływanie Boga za
pośrednictwem łaski: człowiekowi dana zostaje wiedza o rzeczywistości nad
przyrodzonej. We wczesnym Kościele sakrament chrztu określał termin
ilwninatio (oświecenie), światło świecy symbolizowało dar nowego życia,
człowiek nie podlegał już mrocznym mocom, lecz wkraczał w obszar panowa
nia światła. Słowa kapłana wypowiadane w obrzędzie religijnym: „otwórz się”
na światło, łaskę i wiarę, mają symboliczną wymowę. Wody obmywające ciało
przywodzą na myśl symbolikę potopu, jako aktu oczyszczenia z grzechu.
W antycznej symbolice roślinnej lilia wskazuje na światło, w symbolice
chrześcijańskiej jest znakiem otwartości człowieka na światło Boże, w średnio
wieczu symbolizuje czystość duchową, Maryję oraz wiarę Kościoła.
Zaprezentowana analiza światła jako kategorii symbolicznej nie uwzględ
nia dynamiki tego symbolu ani recepcji symboliki światła przez kulturę
średniowiecza, która w ramach teologii chrześcijańskiej wypracuje wiele
koncepcji przywołujących tę kategorię.
Należy zaznaczyć, iż analizowana kategoria odkrywa istotny problem
metafizyki: problem transcendencji i immanencji Boga. Transcendenqa Boga
może być rozpatrywana w sensie bytowym bądź poznawczym. Transcendenqç
Boga rozumianą w sensie bytowym odkrywamy, pojmując Go jako pełnię
tego, co należy do istnienia, Bóg zostaje wyniesiony ponad inne istnienia.
W nowożytnej myśli teologicznej panowało przekonanie, iż transcendencję
Boga najlepiej obrazuje tomistyczna teza wyrażona w pojęciu esse subsistens
(samoistne „być”), rozumianym jako istnienie absolutne, niezależne, a także
niewyrażalne. Bóg jako bytowa i poznawcza transcendencja zostaje ukazany
w naukach Chrystusa ( M i l , 27): „[...] nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani
Ojca nikt nie zna, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić”, również Paweł
Apostoł (w NT) podkreśla bytową i poznawczą transcendenqç Boga, mówiąc
o nieodgadnionych wyrokach boskich i niezbadanych drogach Boga. Kieruje
także uwagę na pojmowanie transcendencji Boga w aspekcie poznawczym.
W drodze poznania Boga i świata człowiek doświadcza ciągłych niepowodzeń.
Jednak transcendenq'a bytowa i poznawcza nie oddaje całości pojmowania
Boga, który jako Stwórca stanowi punkt wyjścia rzeczywistości i jako cel staje
się punktem dojścia (Alfa i Omega), z tego względu stanowi centrum rozważań
teologicznych, związanych sferą egzystencjalną człowieka i świata. Transcen
denqa Boga zakłada już w jakiś sposób Jego immanencję, gdyż akcentuje
18
Wskazują na ten aspekt przytoczone wersety św. Jana, określane mianem wersetów
światła: „Prawdziwa światłość, która oświeca każdego człowieka, przyszła na świat” —
Biblia...,
Jan 9, s. 1136; „Jeszcze n a małą chwilę światłość jest wśród was, chodźcie, póki światłość macie
aby was ciemność nie ogarnęła, bo kto w ciemności chodzi, nie wie, dokąd idzie.” Ibidem, Jan 35,
s. 1155.