BIOELEKTRONICZNA METAFIZYKA ŚWIATŁA W. SEDLAKA
99
uczestnictwo bytów w Bożej wszechmocy przez fakt podtrzymywania ich
istnienia. Teksty biblijne Starego Testamentu eksponują aspekt immanencji.
Świadczą o tym wersety mówiące o stworzeniu, o Bożej Opatrzności, ob
razujące historię zbawienia realizowaną przez ludzi wespół z Bogiem. Sym
bolicznym obrazem boskiej immanencji jest „obłok” prowadzący lud Izraela
do Ziemi Obiecanej, a także arka przymierza, Bóg zaznacza swą obecność
i bliskość, której najwyższy przejaw to „Słowo, które staje się ciałem” (J 1,14).
Osoba Syna Bożego, Chrystusa człowieka stanowi przejaw najwyższej im
manencji Boga, jest to również najwyższa tajemnica. Immanencja Boga
zakłada przebywanie i działanie Boga w stworzonym przez Niego świecie,
szczególnie akcentując jednak działanie Boga jako dawcy nadprzyrodzonego
życia, dzięki czemu człowiek uczestniczy w Dobru. Święty Tomasz z Akwinu
sądził, iż Bóg udzielając istnienia, zaznacza w bycie swą obecność, nie będąc
jednocześnie ani częścią istoty, ani przypadłością bytu. Udziela istnienia
bytom, sam będąc transcendentnym wobec nich, jednocześnie przez swą istotę
i potęgę jest w nich. Immanencja nie jest pojmowana w sensie antropomor-
ficznym, ale w sensie współdziałania z przyczynowością stworzeń rozumnych.
Problem immanencji i transcendenqi Boga mogą obrazować kategorie
symboliczne. Kategoria światła wydaje się pomocna w rozjaśnieniu tego
problemu. Światło staje się symbolem transcendencji Boga ukrytego. Jak
światło, samo będąc „niewidzialne”, umożliwia proces postrzegania świata, tak
Bóg pozwala człowiekowi na odczytanie znaków swojego istnienia. Transcen
dencję Boga obrazuje światło zewnętrzne wobec bytu ludzkiego, światło
wewnętrzne uświadamia obecność Bożą w nim samym i pozwala tę obecność
rozszerzyć na świat. Święty Augustyn dokonał interpretacji czysto transcen
dentnie rozumianego Boga z Jego zbawczym działaniem w immanencji.
Ojcowie Kościoła oraz teologowie rozwijając doktrynę iluminacji Bożej,
podkreślili znaczenie stanu łaski; i chociaż działa w człowieku poza jego
świadomością, musi znaleźć w naturze oparcie — człowiek musi uruchomić
swoje wewnętrzne dyspozycje, by osiągnąć pełnię poznania i pełnię wiary.
M. Blondel przekonuje, iż można by uniknąć wielu złudzeń w sporze
o immanenq'ç, gdybyśmy potrafili się obronić przed fałszywymi obrazami
transcendenqi interpretowanej przestrzennie, tymczasem „chodzi o to, by
rozpoznać transcendenqç wewnętrzną, która nie tylko zgodna jest z darmo
wym i nadprzyrodzonym charakterem łaski w nas, lecz która właśnie m a ten
charakter jedynie w tej mierze, w jakiej transcendencja przechodzi niejako
poniżej duszy, poprzez najbardziej wewnętrzne wnętrze” 19. Problem transcen
denqi i immanenqi Boga staje się podstawowym problemem dla wielu
koncepqi filozoficznych oraz teologicznych, których zwolennicy wprowadza
19
M. B l o n d e l : Filozoficzne wyznanie chrześciajństwa. Przekł. J. F e n r y c h o w a . Kraków
1994, s. 67.
7*
100
ELŻBIETA STRUZIK
jąc schematyzacje modelowe nawiązujące do kierunków fîlozofîcznych (model
tradycyjny, model egzystenq'alno-personalistyczny, historyczno-eschatologicz-
ny, modele oparte na analizie lingwistycznej, model panenteistyczny czy też
model apofatyczno-mistyczny)20, starają się go uporządkować. Powierzchow
na analiza transcendenq'i Boga rodzi niebezpieczeństwo agnostycyzmu, nato
miast nieprawidłowe uchwycenie problemu immanencji Boga nieuchronnie
zbliża do głoszenia tez panteistycznych.
Metafizyka chrześcijańska z uwagi owe zagrożenia starała się nie eks
ponować nadmiernie jednego z aspektów, niemniej jednak nie zawsze był to
zabieg skuteczny.
Światło jak kategoria filozoficzna
Bioelektroniczna metafizyka światła Włodzimierza Sedlaka świadomie
nawiązuje do pierwotnych źródeł interpucacji symbolizmu biblijnego. Wy
daje się, iż Sedlak świadom jest olbrzymiej tradycji filozoficzną i teolo
gicznej wypływającej z symbolizmu światła, z którą jednak nie podejmuje
dialogu.
Metafizyka światła Włodzimierza Sedlaka powstaje w nowej rzeczywistości
naukowej, dlatego też nie można jej uważać za kontynuaqç którejkolwiek
teorii światła wypracowanej w ramach tradyqi sięgającej starożytności. Nie m a
również możliwości jej identyfikaq'i z teoriami i koncepcjami światła wy
pracowanymi w ramach teologii i filozofii chrześcijańskiej, które występują
w tradycji myśli chrześcijańskiej, począwszy od średniowiecza do współczesno
ści. Metafizyka światła proponowana przez Sedlaka okazuje się w pełni
uzależniona od założeń bioelektroniki, która szkicuje nowy model rozpa
trywania zjawisk życia i świadomości człowieka.
Zarówno antropologia, określana jako „kwantowa” bądź „dynamiczna”,
jak i problematyka metafizyczna odkrywają możliwość filozoficznej inter
pretacji heurystycznych wniosków wypływających z założeń bioelektroniki
Włodzimierza Sedlaka. Odnośnie do interesującej nas kwestii nie można z całą
mocą stwierdzić, iż Sedlak w swojej metafizyce nie uwzględnia ustaleń filozofii
chrześcijańskiej, niemniej jednak nie są to odwołania polemizujące z konkretną
teorią, lecz polegające raczej na odwołaniu się do konkretnego problemu
metafizycznego. Metafizykę światła ujmuje Włodzimierz Sedlak przez pryzmat
przeświadczenia mającego charakter intuicyjny i spekulatywny, charaktery
styczny dla wielu kultur, począwszy od archaicznych wierzeń religijnych,
starożytnych kultur po kulturę chrześcijańską. Jak pisze Sedlak, „wyrazem
20 Zob.: Encyklopedia katolicka. T. 2. Lublin 1992, s. 943—947.