205
Qravitasiya va flotasiya üsulları durulducu və başqa
təzyiqə
malik
flotasiya
qurgulrında
həyata
keçirilir.
Mərkəzdənqaçma üsulu ilə çöküntulərin sixlaşdrılmasi siklon
və sentrifuqalarda aparıhr.
Titrəyiş üsulu ilə çökuntülərin sıxlaşdırılmasi süzgəc örtük-
lərində, yaxud çökuntüyə salınan titrəyicilər vasitəsilə yerinə
yetirilir.
Çöküntülərin stabilləşdirilməsi çöküntüdə olan üzvi
maddələrin bioloji pozuntuya məruz qalan hissələrini aradan
qaldır-maq məqsədi ilə hayata keçirilir.
Stabilləşdirmə çöküntülər uzun müddət açıq havada
qaldıqda onların çürüməsinin qarşisini alır.
Sanaye çirkab suların çöküntülərinin stabillaşdirilməsi əsasən
aerobla stabilləşdirmə üsulu ilə yerinə yetirilir. 20°Ж tempe
raturada aerobla stabilləşdirmə müddəti 8-11 sutka təskil edir,
1 kq üzvi maddələrin stabilləşməsinə 0,7 kq oksigen sərf
olunur.
Üzvц
mənşəli çöktüntülərdə kolloid strukturanı
dağıtmaq və onlann susuzlaşdırma prosesində suvermə
qabiliyyətini artır-maq məqsədilə çöküntüləri kondensiya
edirlər. Sənayedə əsa-sən reaqentə kondensiya etmə tətbiq
edilir. Bunun üçün xlorlu dəmir və
Ə
həngdən istifadə olunur.
Çirkab suyun cöktüntülərinin susuzlasdırılması həcm
qatılığı 80% qədər olan yarıdispers bərk fazalı şlak almaq üçün
tətbiq edilir.
Susuzlaşdırma prosesi lilli sahələrdə qurutma, boşluqda
süz-mə, presləməklə süzmə, sentrifuqalarda süzmə və titreyişlə
süzmə və termiki qurutma usulları ilə уеrinə yetirilir.
Tərkibində çox toksik maddələr olan çirkab suları lяğv
və yenidən emal edilmezdən qabaq onları termiki üsulla
susuzlaş-dirılir.
Çirkab suların çöküntülərinin ləğv olunması 0 vaxt
həyata keçirilir ki, onların yenidən emal olunması iqtisadi
cəhətdən əl verisli deyil. Leğv olunma üsulunun seçilməsi
206
çöküntünün tər-kibindən, həmçinin sənaye müəssisəsinin
yerləşməsi və plan-laşdirılmasından aslıdır. Yandırma usulu
ləğv etmənin ən geniş yayılan üsullarındandır. Şək. 5.2-də bərк
tullantıların yandırılmasindan alınan istiliklə axıntı suların
çöküntülərinin termiki qurudulması vı yandırılması üçün istifadə
olunan qurğunun sxe mi verilmişdir.
Вərк tullantılar 1 sobasında yandıqda əmələ gələn
tüstülü qazlar 900-1000°S temperaturla çirkab suların
çöküntülərini yandirnaq üçün 3 kamerasina daxil olur va 12
nasosdozator, 13 kompressor və 2 paylayıcı vasitəsilə verilən
çöküntü səpələn-miş. halda onunla üzləşir. 3 kamerasında
çökuntü damlaları qız-dırılır, sonra tüstlü qaz axnı tərəfindən
tutularaq yandırılılır və kameranın yuxarı zonasına qalxır.
Burada tustulü qazların tem-peraturası çöküntüdə olan nəmlik
hesabına 750-800°S qədər aşağı tutur. Tüstülü qazlarda olan
mineral hissəcikli çöküntü, külü və su buxarı istilik mübadiləsi
kamerasına daxil olur. Eyni vaxtda 4 çənindən 5 istilik
miibadiləsi kamerasının borusuna89% qədər qurudulur, oradan
isə 10 çəninə daxil olur. Burada çöküntu 11 kəsici şnek
vasitəsilə doğranıb xırdalanır və
12 na-sos-dozatora verilir.
Tüstülü qazlar istilik mübadiləsi kamerasın-da 300-
350°S qədər soyudulur və 6 süzgəcinə verilir, buradan isə 8
ventilyatoru vasitəsilə sorulub 7 borusu vasitasilə ətraf mühitə
tullanır. Süzgəcdə çökən bərk hissəciklər 9 yığıcıya da xil olur
və buradan vaxtaşırın xaric edilir.
207
Şəkil. 9.1.
Çirkab suları çökuntülərinin termiki qurudulması
və yandırılması üçün qurğunun sxemi.
Bu cür qurğular istismar üçün çox sadədirlər və ətraf
muhiti çirkləndirmirlər. Bu cür qurğular 60% qədər nəmikli və
həcmin-də 10% qədər mexaniki qarışıqlar olan uzvi
tullantıların (yağ-məhsulları, həlledicilər, boyaqlar, lak və
b.)
susuzlaşdırılmasına imkan verir.
Çöküntülərin ləğv olunması üçün tətbiq edilən
müvəqqəti
tədbirlər
aşağıdakılardır:
maye
çöküntüləri
müəyyən уеrə yığ-maq və yerin boşluqlarına doldurmaq.
Maşınqayırma müəssisələrində çirkab sularının çöküntüləri-
nin ləğv olunması üçün əsəs üsullardan biri metalların
reqenera-siyasıdır (bərpa olunması). Bu xüsusilə qalvanik,
yayma, ştamplama, termiki emal sexlərində daha geniş
şəkildə həyata keçirilir.
Metalların reqenerasiyasının asas üsulları boşluqda
havasız mühitdə kristallaşdırma və neytrallaşdırmadır.
Çirkab
suların
emalı
və
istismar
sistemləri
layihələndirildik-də nəinki, çirkab suların çöküntülərindən
istifadə olunması, ey-ni zamanda onda olan digər məhsulların
da yenidən istiafadə olunması nəzərdə tutulmalıdır. Məsələn
çirkab
suların
durulaş-dırılarda,
hidrosiklonlarda
yağ
maddələrindən təmizlədikdə boyük miqdarda yağ qarışıqları
toplanır və bunları ikinci dəfə durulaşdiricılarda yenidən emal
etməklə təmiz yağ alınır və tex-noloji proseslərdə istifadə
olunur.
Almaniya federativ respublikasında "Servo-ionoliz"
tipli sənaye qurğusu işlяnib hazırlanmışdır. Bu qurğuda
qalvanik sex-lərinin çirkab sulanın emal etməklə yanaşı
ondakı ağır metlalla-rı da regenasiya etməyə imkan verir. Bu
qurğu vasitəsilə aşındı-rıcı məhsullarından mis və sink; sianid
tərkibli məhsullarından gümüş, mis, sink, kadmium metalları
Dostları ilə paylaş: |